Niemożliwe sojusze

Nawet władza absolutna to za mało, by odwrócić sojusze i zaprzyjaźnić się z dotychczasowym wrogiem

„Oblężenie Częstochowy przez Szwedów”, obraz Franciszka Kondratowicza

Teza, iż Donald Trump pragnie sojuszu z putinowską Rosją stała się tak powszechna, że zaczęto przyjmować ją za pewnik. Warto jednak poczekać na fakty i dopiero na ich podstawie stawiać diagnozy. Ale nawet gdyby to założenie miało się potwierdzać, to nie oznacza, że dojdzie do planowanego aliansu. Bo tak radykalne zwroty w polityce zagranicznej wzbudzają wielki opór – a wówczas świeżo upieczeni sojusznicy po chwilowym zbliżeniu idą ze sobą na noże.

Bałtycka unia marzeń

Jan III Waza pragnął, aby trwały sojusz z Rzeczpospolitą stał się ukoronowaniem jego panowania – widział w nim narzędzie służące zbudowaniu potęgi Szwecji kosztem Rosji, pogrążającej się od 1584 r. w kryzysie po śmierci Iwana Groźnego. „Bez względu na to, czy chodziło o politykę dynastyczną wobec Polski, politykę odprężeniową wobec Danii czy usiłowania stworzenia sojuszu z Hiszpanią, przyświecał mu zawsze ten sam cel: na różne sposoby szukać wzmocnienia dla polityki wschodniej. To tam zamierzał zbudować swoje szwedzkie imperium” – opisuje w książce „Jan III Waza. Władca renesansowy” Lars Ericson Wolke.

Stąd wolta rządzonej przez niego Szwecji podczas I wojny północnej. Gdyż wcześniej, pod rządami Eryka XIV, kraj ten walczył o Inflanty w sojuszu z Rosją przeciwko Polsce i Danii. Eryk nakazał nawet uwięzienie swojego brata Jana, bo ten poślubił Katarzynę Jagiellonkę – ten związek miał być pierwszym krokiem Wazy w stronę wymarzonego sojuszu. Kolejnego mógł nie dożyć – Eryk XIV słynął z okrucieństwa, wybuchowego charakteru i podejrzliwości. Szczęściem dla młodszego brata jego zachowanie budziło coraz większy strach. „Jednak tym, co przelało czarę goryczy i doprowadziło szlachtę i członków jego własnej rodziny do buntu, była decyzja o poślubieniu kobiety z ludu, dziewki służebnej, bez szlacheckich korzeni, bez wykształcenia. Eryk dążył do jej koronacji na królową Szwecji i nadania synowi Gustawowi statusu legalnego następcy tronu” – wyjaśnia w książce „Przez Bałtyk. 1000 lat polsko-szwedzkich wojen i miłości” Herman Lindqvist.