Kiedy i w jaki sposób rada gminy może obronić radnego przed zwolnieniem z pracy

Wśród przepisów mających gwarantować radnemu wykonywanie jego mandatu w sposób niezależny jest art. 25 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), chroniący jego stosunek pracy w firmie, w której jest zatrudniony. Zgodnie z tym przepisem rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy, której jest on członkiem. Rada gminy odmówi zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu. Analogiczne rozwiązania znajdują się w regulacjach ustrojowych powiatu i województwa. Rola tych regulacji jest oczywista: radny, jako wyłoniony w wyborach przedstawiciel społeczności lokalnej, musi bowiem mieć możliwość swobodnego wykonywania swoich obowiązków bez obawy o utratę pracy. Jednak przepisy są bardzo ogólne i od początku ich stosowania powstawało wiele wątpliwości interpretacyjnych. Poniżej postaramy się rozwikłać niektóre z problemów – analizujemy przy tym orzecznictwo i przytaczamy stanowiska ekspertów.

UPRAWNIENIA RADY

PYTANIE Kiedy rada nie może wyrazić zgody na zwolnienie?

ODPOWIEDŹ Kwestia ta od lat jest sporna w orzecznictwie. W przeszłości prezentowane było stanowisko, zgodnie z którym wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym lub odmowa takiej zgody pozostawione są uznaniu rady (czyli może ona, ale nie musi wyrazić zgody). Wyłącznie w sytuacji, gdy rada ustali, że podstawą rozwiązania stosunku pracy są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu, zobowiązana jest odmówić wyrażenia zgody (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2015 r., sygn. akt II OSK 625/15; wyrok NSA z 18 czerwca 2013 r., sygn. akt II OSK 193/13, i wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 1417/12).

Z czasem ten kierunek w orzecznictwie się zmienił i można obecnie uznać za dominujący inny pogląd. Zgodnie z nim szczególna ochrona przysługująca radnemu na podstawie przepisów uzależniających rozwiązanie z nim stosunku pracy od zgody rady dotyczy jedynie sytuacji, w których rozwiązanie z nim stosunku pracy związane jest z wykonywaniem przez niego mandatu. W przypadku zaś, gdy taki związek nie istnieje – rada nie może odmówić zgody na zwolnienie rajcy z pracy. W każdym zatem przypadku niewyrażenia zgody przez radę na rozwiązanie stosunku pracy z radnym należy wykazać, że wykonywanie przez pracownika mandatu radnego, choćby w najmniejszym stopniu, determinuje decyzję pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę (por. wyroki WSA w Lublinie z 4 lipca 2023 r., sygn. akt III SA/Lu 142/23, i z 9 stycznia 2020 r., sygn. akt III SA/Lu 406/19; wyrok WSA w Warszawie z 5 października 2015 r., sygn. akt II SA/Wa 97/15, i z 13 grudnia 2012 r., sygn. akt II SA/Wa 1417/12; wyrok NSA z 5 czerwca 2014 r., sygn. akt II OSK 3133/13).