Zmiany w pomocy społecznej w pytaniach i odpowiedziach

Mieszkania treningowe i wspomagane, usługi sąsiedzkie, wsparcie krótkoterminowe i inne nowości w pomocy społecznej

Ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1693; dalej: ustawa nowelizująca) wprowadziła wiele zmian w usługach pomocy społecznej świadczonych przez gminy. Znacząca część tych modyfikacji weszła w życie od 1 listopada, część ma dłuższe vacatio legis (niektóre nowości, np. związane z prowadzeniem rejestru zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych dotyczących mieszkańców domu pomocy społecznej czy ze sposobem wyliczania zasiłku stałego, wejdą w życie od 1 stycznia 2024 r.).

Wśród najważniejszych rozwiązań, które zostały wprowadzone od 1 listopada 2023 r., są m.in. przepisy regulujące usługi sąsiedzkie oraz usługi wsparcia krótkoterminowego, a także zmodyfikowane przepisy dotyczące mieszkań treningowych i wspomaganych. Zmiany te oznaczają wyzwanie dla szerokiej grupy podmiotów, m.in. dla urzędów jednostek samorządu terytorialnego, ośrodków pomocy społecznej, domów pomocy społecznej, podmiotów świadczących usługi.

JST muszą m.in. podjąć decyzje, czy i w jakim kształcie chcą wdrożyć usługi sąsiedzkie na swoim terenie, ustawa nowelizująca zaliczyła bowiem usługi sąsiedzkie do zadań własnych gminy o charakterze fakultatywnym. Co jednak istotne, jeśli gminy zechcą je wdrożyć, to będą miały obowiązek finansowania tego rodzaju świadczeń. Podobnie zadaniem własnym gminy są usługi wsparcia krótkoterminowego, ale i one nie mają charakteru obligatoryjnego – a więc tutaj również inicjatywa jest po stronie gminy. Jednak w przypadku obu rodzajów pomocy podjęte decyzje mają wpływ na obowiązki organów stanowiących JST. W przypadku organizowania przez gminę usług opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich rada gminy w specjalnej uchwale musi np. określić m.in. szczegółowe warunki przyznawania usług, ich wymiar i zakres oraz sposób rozliczania. W uchwale ponadto może postanowić o rozszerzeniu katalogu osób, którym przysługuje omawiane świadczenie opiekuńcze, o osoby, dla których wsparcie w postaci usług sąsiedzkich będzie miało charakter uzupełniający opiekę sprawowaną przez rodzinę.