Uprawnienia organizacji związkowej w tworzeniu zfśs i wydatkowaniu jego środków

Organizacja związkowa działająca w firmie sprawuje nadzór nad gospodarowaniem przez pracodawcę środkami zakładowego funduszu socjalnego. Kompetencje związków zawodowych obejmują w szczególności ustalanie zasad wykorzystywania środków funduszu, w tym ich podziału na poszczególne cele i rodzaje działalności, przyznawanie beneficjentom świadczeń z zfśs, a także kontrolę nad wydatkowaniem świadczeń z tego funduszu.

Celem zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest łagodzenie różnic w sytuacji materialnej pracowników. Jednak pomimo tej funkcji funduszu i przyznania organizacji związkowej szerokich uprawnień w procedurze tworzenia zfśs oraz wydatkowania z niego środków nadal stanowią one własność pracodawcy. Nie stają się własnością ogółu pracowników ani, tym bardziej, organizacji związkowej działającej w firmie. Gospodarowanie środkami funduszu odbywa się według zasad określonych w regulaminie zfśs, który musi być zgodny z ustawą o zfśs. Konsekwencją ich naruszenia przez pracodawcę może być konieczność ponownego zasilenia zfśs, ponieważ związek zawodowy ma prawo do wystąpienia przeciwko pracodawcy z pozwem o zwrot środków do funduszu socjalnego.

Uzgodnienie regulaminu zfśs z organizacją związkową

Zasady korzystania przez pracowników ze świadczeń socjalnych pracodawca określa w regulaminie funduszu. (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs i art. 27 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych). Skoro regulamin określa te zasady, to współpraca ze związkowcami przy jego opracowywaniu jest niezbędna. Przyjmuje się bowiem, że bez tych uzgodnień regulamin mógłby zostać uznany za nieważny. Dopiero regulamin uzgodniony przez pracodawcę i zakładową organizację związkową staje się aktem zakładowego prawa pracy (źródłem prawa wewnętrznego). Regulamin zfśs powinien określać tryb gospodarowania środkami funduszu socjalnego, przeznaczania tych środków na różne rodzaje działalności socjalnej i przyznawania indywidualnych świadczeń osobom uprawnionym. Wskazane jest, aby w regulaminie funduszu socjalnego pracodawca i organizacje związkowe doprecyzowali i uszczegółowili ogólnie wskazane w ustawie o zfśs kryteria socjalne, których spełnienie przyznaje pracownikom prawo do korzystania ze środków funduszu (art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs i art. 27 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych). W zakresie przyznawanych świadczeń odbywa się to przez wskazanie przedziałów dochodowych uprawniających do otrzymania danego rodzaju wsparcia. Powstaje przy tym pytanie, czy pracodawca musi zgodzić się na każdą propozycję związkowców w tym zakresie. Odpowiedź jest negatywna, ponieważ może się zdarzyć, że organizacja związkowa w toku uzgodnień z pracodawcą zaproponuje określenie w regulaminie niezgodnych z ustawą kryteriów przyznawania świadczeń z tego funduszu. Tego rodzaju propozycje związku należy odrzucić. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 20 sierpnia 2001 r. (I PKN 579/00, OSNP 2003/14/331), to .