Wyrok SN z dnia 25 marca 2015 r., sygn. III PK 120/14

Wystąpienie niewielkiej liczby godzin ponadwymiarowych, wynikających z dążenia dyrektora szkoły do zapewnienia uczniom tylko jednego wychowawcy lub jednego nauczyciela przedmiotu w celu zapewnienia właściwego procesu dydaktycznego - nie neguje możliwości skutecznego rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy z powodu wystąpienia zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania, uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1982 r. - Karta Nauczyciela).

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Maciej Pacuda (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński

SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa K. D. przeciwko Zespołowi Szkół Ogólnokształcących [...] o przywrócenie do pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 marca 2015 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. z dnia 29 stycznia 2014 r.,

I. oddala skargę kasacyjną

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 8 maja 2013 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w C. w sprawie z powództwa K. D. przeciwko Zespołowi Szkół Ogólnokształcących [...] (dalej jako: "Zespół Szkół" lub "strona pozwana") o przywrócenie do pracy - oddalił powództwo. Podstawę faktyczną powyższego wyroku Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia. Powód został zatrudniony w dniu 1 września 1996 r. w Szkole Podstawowej nr [...] na stanowisku nauczyciela; początkowo na podstawie umowy o pracę na czas określony, a od 1 września 1998 r. - na czas nieokreślony. Z dniem 1 września 1999 r. powód stał się nauczycielem Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr [...] (pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony). K. D. ukończył wyższe studia magisterskie o kierunku historia, a także - studia podyplomowe w zakresie wychowania fizycznego i w zakresie edukacji obronnej. Posiada 16-letni staż pracy jako nauczyciel i awans zawodowy nauczyciela mianowanego. W Zespole Szkół prowadził zajęcia z historii, wychowania fizycznego i przysposobienia obronnego. W roku szkolnym 2011/2012 prowadził zajęcia wyłącznie z wychowania fizycznego. Kurator Oświaty w opinii datowanej na dzień 12 marca 2013 r., znak: [...], stwierdził, że K. D. nie spełnia wymagań do nauczania przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa oraz przedmiotu wiedza o społeczeństwie w gimnazjum i liceum ogólnokształcącym. Pismem z dnia 7 maja 2012 r. powód otrzymał wypowiedzenie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.; dalej jako: "Karta Nauczyciela") - z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął w dniu 31 sierpnia 2012 r. Przyczynę wypowiedzenia stosunku pracy powoda wskazano w zmniejszeniu ilości oddziałów w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr [...] w roku szkolnym 2012/2013, co wpłynęło znacząco na zmniejszenie ilości godzin dydaktycznych w zakresie nauczanego przez K. D. przedmiotu. Sąd powołał art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela i wskazał, że zastosowane przez pozwanego kryteria doboru pracowników do zwolnienia były prawidłowe; powód posiada mniejsze uprawnienia i kwalifikacje w dziedzinach, których nauczał - w porównaniu do pozostałych nauczycieli zatrudnionych u strony pozwanej. W ocenie Sądu Rejonowego powód nie posiada pełnych kwalifikacji do prowadzenia zajęć z zakresu nauczania przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. Podstawowym przepisem określającym kwalifikacje nauczycieli jest art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela, a szczegółowe wymagania dotyczące kwalifikacji nauczycieli precyzuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U. Nr 50, poz. 400), w którym od nauczycieli wymaga się ukończenia kierunku studiów zgodnych z nauczanym przedmiotem (zajęciami) lub ukończenia studiów magisterskich na innym kierunku, który w grupie treści podstawowych i kierunkowych musi obejmować treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć. Nauczyciel może również uzyskać kwalifikacje przez ukończenie odpowiednich studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego. Powód co prawda posiada ukończone studia podyplomowe w zakresie edukacji obronnej i prowadził zajęcia z przysposobienia obronnego, jednakże obecnie dla potrzeb prowadzenia zajęć z zakresu edukacja dla bezpieczeństwa wymagane jest zaświadczenie o możliwości prowadzenia zajęć edukacyjnych z udzielania pierwszej pomocy. Zgodnie z § 10 powołanego wyżej rozporządzenia kwalifikacje do prowadzenia tych zajęć będą posiadać osoby legitymujące się zaświadczeniem wydanym na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2009 r. w sprawie przygotowania nauczycieli do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy (Dz.U. Nr 139, poz. 1132). Powód nie ma takiego zaświadczenia. Sąd Rejonowy uznał, że nie ma przeciwwskazań prawnych do nauczania przez powoda lekcji z zakresu wos. Brak takich przeciwwskazań nie powoduje jednak, że zwolnienie powoda nie było zasadne. Powód nie prowadził wcześniej takich zajęć; tym samym nie posiadał praktycznego i merytorycznego przygotowania do prowadzenie tych zajęć. Sąd Rejonowy zaakceptował zeznania D.C. przesłuchanej w charakterze strony pozwanej, z których wynika, że nie było praktycznie możliwe ani celowe odebranie innym nauczycielom godzin ponadwymiarowych i przekazanie ich powodowi, gdyż wówczas w jednej klasie tego samego przedmiotu nauczałoby np. dwóch nauczycieli lub w różnych latach ta sama klasa miałaby więcej niż jednego wychowawcę. W ocenie Sądu Rejonowego należy zwrócić uwagę na treść zeznania D. C., w tej części, w której twierdziła ona, że zmiana nauczyciela wymusza pewien rodzaj zaburzenia procesu dydaktycznego. Nauczyciel opracowuje bowiem plan na 3 lata, wie na jakim jest etapie po zakończeniu poszczególnych klas, zna poszczególnych uczniów i wie, jak się z nimi komunikować. Jeden, ten sam nauczyciel zapewnia pełną realizację programu. Wyrokiem z dnia 29 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację powoda i uznał, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe w sprawie, a zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku tok rozumowania odnoszący się do oceny dowodów jest spójny i logiczny. Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu apelacji, że u pozwanego nie zaszły zmiany organizacyjne. Okoliczność ta - w ocenie Sądu drugiej instancji - wynika z dokumentu, jakim jest arkusz organizacyjny szkoły, załączone plany nauczania w poszczególnych klasach. Na powyższe okoliczności zeznawał także dyrektor pozwanego i brak było podstaw od odmowy wiary tym zeznaniom, które znajdują oparcie w powyżej wskazanych dokumentach. Sąd drugiej instancji podkreślił, że o ile Sąd Pracy nie jest uprawniony do badania zasadności celowości i zasadności zmian organizacyjnych, to jednak jest uprawniony do oceny formalnej i merytorycznej poprawności czynności dokonywanych przez dyrektora w sprawach ze stosunku pracy. Norma zawarta w art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela przyznaje dyrektorowi kompetencję wyboru nauczycieli, z którymi nastąpi rozwiązanie stosunku pracy z uwagi na ustawowo określone potrzeby organizacyjne szkoły. Powyższe uprawnienie dyrektora może być zweryfikowane wyłącznie w razie pozytywnego wykazania, że wybór ten był rażąco dowolny lub w sposób oczywisty dyskryminował nauczyciela zwalnianego. Sąd Okregowy wskazał, że powód ukończył studia wyższe magisterskie o kierunku historia, a także studia podyplomowe w zakresie wychowania fizycznego i w zakresie edukacji obronnej; innych dodatkowych uprawnień nie posiada. Jest nauczycielem mianowanym z 16-letnim stażem pracy. W pozwanym Zespole Szkół prowadził zajęcia z historii, wychowania fizycznego i przysposobienia obronnego; z tym że w ostatnim roku szkolnym 2011/2011 wyłącznie z wychowania fizycznego. Oprócz powoda u pozwanego było zatrudnionych jeszcze 7 nauczycieli wychowania fizycznego i każdy z nich poza kierunkowym wykształceniem wyższych studiów o kierunku wychowanie fizyczne, posiada dodatkowe uprawnienia trenerskie lub instruktora. Nauczyciele wychowania fizycznego mają stopień zawodowy nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadają staż pracy od 11 lat do 34 lat. Jedynie A. R. jest nauczycielem kontraktowym z 5 letnim stażem pracy z uprawnieniami instruktora piłki siatkowej i aerobiku. Jeżeli chodzi o nauczycieli uczących historii i WOS, to zatrudnieni trzej nauczyciele [...] są nauczycielami dyplomowanymi, z wykształceniem wyższym kierunkowym i studiami podyplomowymi z wiedzy o społeczeństwie, z dłuższym od powoda stażem pracy. Pozwany pracodawca stojąc w obliczu zmian organizacyjnych spowodowanych zmniejszeniem liczby oddziałów klasowych, miał dokonać wyboru do zwolnienia tego nauczyciela, który w jego ocenie spełnia najmniejsze oczekiwania w procesie edukacji. Dyrektor pozwanego Zespołu Szkół wytypował powoda do zwolnienia uznając, że w porównaniu z innymi nauczycielami wychowania fizycznego oraz historii posiada niższe kwalifikacje do nauczania tych przedmiotów. W ocenie Sądu drugiej instancji wybór powoda do zwolnienia nie był dowolny, ale poprzedzony wnikliwą oceną w zakresie przyjętych kryteriów. Pozwany opracował bardzo dokładne i szerokie kryteria zwalniania nauczycieli, i wśród nich były zarówno kryteria formalne odnoszące się do kwalifikacji kierunkowych, kwalifikacji dodatkowych z uwzględnieniem przydatności w pracy szkoły, staż pracy, realizacja zadań dydaktyczno-wychowawczych, jak również dyscyplina w pracy m.in. absencja, dyspozycyjność, urlopy bezpłatne. W ocenie Sądu drugiej instancji niewątpliwie powód spośród wszystkich nauczycieli wychowania fizycznego, jak i historii posiadał najniższe kwalifikacje. Powód w okresie zatrudnienia nie rozwijał się zawodowo i nie podnosił swoich kwalifikacji. Wszyscy nauczyciele poza powodem posiadali dodatkowe kwalifikacje i uprawnienia. Powód nie wykazywał się też innymi osiągnięciami w pracy dydaktycznej. Spośród wszystkich nauczycieli miał największą absencję chorobową, dwukrotnie udzielono mu urlopu dla poratowania zdrowia.