Wynagrodzenie jest podstawowym i najważniejszym finansowym obowiązkiem pracodawcy w stosunku do zatrudnionych pracowników. Poza wynagrodzeniem otrzymywanym przez pracownika za wykonywaną przez niego pracę przepisy określają przypadki, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia mimo nieświadczenia pracy.
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą w ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego. Pracownicy przysługują również inne uprawnienia związane z macierzyństwem.
Urlop wychowawczy nie może być przyczyną pogorszenia warunków pracy i płacy. Po jego zakończeniu pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownicę do pracy na stanowisku równorzędnym lub odpowiadającym jej kwalifikacjom, a jej wynagrodzenie nie powinno być mniejsze niż przed urlopem.
Na wniosek pracownicy pracodawca jest obowiązany udzielić jej urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem.
Płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczeń i rozliczają składki za osoby, którym udzielili urlopu wychowawczego lub którym wypłacają zasiłek macierzyński, z wyjątkiem osób, którym zasiłek wychowawczy, zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego wypłaca ZUS.
Płatnicy mają trudności z rozliczaniem składek za osoby, którym wypłacają zasiłki macierzyńskie lub którym udzielili urlopu wychowawczego, gdy z opóźnieniem uzyskają od nich informację o nabyciu uprawnień.
Płatnik składek musi zgłosić do ubezpieczeń osoby przebywające na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński. Choć nie opłaca za te osoby składek, obowiązany jest wykazać je w raportach rozliczeniowych.
W wyniku nowelizacji kodeksu pracy oraz kilkunastu innych ustaw dokonanych w tzw. ustawach okołobudżetowych od 1 stycznia 2002 r. obowiązują nowe zasady udzielania urlopów i zasiłków macierzyńskich, zatrudniania pracowników młodocianych w celach zarobkowych i osób niepełnosprawnych oraz przyznawania świadczeń przedemerytalnych.
Przepisy regulujące obowiązki i uprawnienia stron stosunku pracy oraz osób objętych ubezpieczeniami społecznymi są często zmieniane. Wynika to z dużej podatności tych przepisów na zmiany zachodzące w gospodarce oraz ścisłego powiązania z finansową kondycją przedsiębiorców, będących jednocześnie pracodawcami i płatnikami składek. Ponadto zmiany w prawie pracy spowodowane są koniecznością dostosowania
Powszechnie znane są uprawnienia pracownicze kobiet w ciąży, a także przebywających na urlopach macierzyńskich lub opiekujących się małymi dziećmi. Jednak prawo pracy zawiera również wiele regulacji przyznających uprawnienia związane z posiadaniem dziecka, a także opieką nad nim - pracownikom, ojcom dziecka, a także ich opiekunom prawnym lub faktycznym.
Przepisy prawa pracy kształtują w sposób szczególny status prawny niektórych kategorii pracowników przyznając im tzw. szczególną ochronę stosunku pracy. Polega ona bądź na zakazie wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem objętym taką ochroną, bądź na dopuszczalności zwolnienia z pracy takiego pracownika jedynie po zasięgnięciu opinii określonego podmiotu lub uzyskaniu jego zgody,
Jednym z najważniejszych uprawnień pracowniczych jest prawo do urlopu wychowawczego. Stanowi ono odzwierciedlenie szczególnej opieki nad rodzicielstwem i wyraża się m.in. zrównaniem, w zakresie objętym przepisami, uprawnień obojga rodziców lub opiekunów.
