Wyrok SN z dnia 31 sierpnia 2018 r., sygn. I CSK 552/17

1. Wymienione w art. 410 § 2 k.c. przypadki zubożenia i wzbogacenia będące wynikiem działania zubożonego, zmierzającego do spełnienia świadczenia, które okazało się nienależne, stanowią szczególną kategorię bezpodstawnego wzbogacenia, do którego z mocy art. 410 § 1 k.c. mają zastosowanie przepisy art. 405 do art. 409 k.c. Żądanie zwrotu świadczenia może nastąpić tylko wtedy, gdy zubożony był w błędzie albo wola świadczenia z innych przyczyn utraciła znaczenie. Nienależne świadczenie powoduje wzbogacenie kosztem świadczącego, ponieważ dochodzi w ten sposób do zwiększenia cudzego majątku, które nie miało przyczyny albo przyczyna odpadła lub nie została urzeczywistniona. Sam fakt spełnienia świadczenia nienależnego uzasadnia roszczenie kondycyjne.

2. Przesłanka wiedzy solvensa jest zazwyczaj interpretowana ściśle. Wątpliwości co do obowiązku spełnienia świadczenia, nie mogą być utożsamiane z wymaganą w art. 411 pkt 1 k.c. pozytywną wiedzą dłużnika o braku powinności spełnienia świadczenia, nawet jeżeli są poważne. Spełniający świadczenie nie wie, że jest do świadczenia zobowiązany (art. 411 pkt 1 k.c.), gdy działa pod wpływem błędu, to znaczy pozostaje w przekonaniu, że spełnia należne świadczenie, podczas gdy przekonanie to nie ma oparcia w okolicznościach lub jest wynikiem mylnego o nich wyobrażenia. Nie ma przy tym znaczenia przez kogo błąd został wywołany i że spełniający świadczenie, przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć, że do świadczenia nie jest zobowiązany, a nawet, że błąd został zawiniony przez spełniającego świadczenie.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Paweł Grzegorczyk

SSN Agnieszka Piotrowska

w sprawie z powództwa P. S.A. w G. przeciwko Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa w W. uprzednio Agencji Nieruchomości Rolnych w W. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 31 sierpnia 2018 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt I ACa (...),