Wyrok SN z dnia 21 marca 2018 r., sygn. V CSK 215/17

Przesłanką zwrotu świadczenia na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. jest spełnienie świadczenia, które może być uznane za nienależne oraz wiedza spełniającego świadczenie o braku zobowiązania. Rozwiązanie to uniemożliwia skuteczne wystąpienie o zwrot świadczenia, gdy solvens wiedział, że nie ma obowiązku świadczenia, a ochronie podlega wyłącznie wtedy, gdy był w błędzie co do obowiązku świadczenia. Wyłączenie jednak na podstawie art. 411 pkt 1 k.c. nie odnosi się do wszystkich kondykcji, wiedza bowiem o braku zobowiązania, czyli o podstawie prawnej odnosi się do chwili świadczenia, natomiast nie dotyczy sytuacji, w której w czasie świadczenia nie ma podstawy prawnej, a ma ona powstać w chwili osiągnięcia zamierzonego i znanego stronom celu (condictio ob rem), albo późniejszego odpadnięcia podstawy prawnej (condictio causa finita). Konstrukcja tych kondykcji wyklucza zastosowanie art. 411 pkt 1 k.c., który ze względu na przesłankę wiedzy o braku zobowiązania oraz wyłączenie zastosowania w odniesieniu do condictio sine causa, reguluje obowiązek zwrotu świadczenia tylko w odniesieniu do kondykcji indebiti. W konsekwencji, w razie nieosiągnięcia zamierzonego celu świadczenia powstaje roszczenie o zwrot świadczenia na podstawie art. 410 § 2 k.c., mimo że świadczący wiedział o braku zobowiązania.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Władysław Pawlak

SSN Roman Trzaskowski

w sprawie z powództwa A. D. przeciwko D. K. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 marca 2018 r., skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 18 października 2016 r., sygn. akt I ACa (...),

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu w (...) do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W pozwie z dnia 3 września 2012 r. powód A. D. wniósł o zasądzenie od pozwanej, obecnie D. K. kwoty 210 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 października 2011 r., podnosząc, że od 2001 r do kwietnia 2010 r., pozostawali w związku partnerskim. Pozwana w kwietniu 2004 r. zakupiła nieruchomość zabudowaną domem mieszkalnym w O. W 2006 r. wykonali remont pomieszczenia gospodarczego, a w 2007 r. w zasadniczej części remont domu, przy czym powód z tego tytułu poniósł koszty w wysokości co najmniej 210 000 zł.