Wyrok SN z dnia 15 marca 2012 r., sygn. II UK 159/11

Upadły nie prowadzi pozarolniczej działalności gospodarczej i wobec tego nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń spo­łecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Teza urzędowa

SSN Romualda Spyt (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Myszka

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 marca 2012 r. sprawy z wniosku Zenona S. i Syndyka Masy Upadłości Zakładu Produkcji Stolarki Budowlanej: D. Zenon S. w K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o objęcie ubezpieczeniem społecznym, na skutek skargi kasa­cyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 stycznia 2011 r. [...]

oddalił skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 28 stycznia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w S. stwierdził, że Zenon S. od dnia 30 czerwca 2009 r. nie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Syndyk masy upadłości oraz wnioskodawca Zenon S. wnieśli odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej zmiany i stwierdzenia, że Zenon S. podlega w spornym okresie ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Słupsku wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2010 r. oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji wywiódł Zenon S. oraz syndyk masy upadłości Zakładu Produkcji Stolarki Budowlanej "D." Zenona S. w K. zaskar­żając powyższy wyrok w całości.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2011 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku oddalił apelację. Przedmiotem sporu między stronami była kwestia, czy Zenon S. od dnia 30 czerwca 2009 r. podlegał ubezpieczeniom społecz­nym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a w szczególności - czy ogłoszenie upadłości likwidacyjnej w stosunku do wnioskodawcy jako przedsię­biorcy oznaczało, że nie prowadził on już pozarolniczej działalność gospodarczej i nie podlegał w konsekwencji ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu. Sąd stwierdził, że tytułem do podlegania ubezpieczeniom społecznym, wskazanym w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) jest prowadzenie pozarol­niczej działalności gospodarczej. Użyte w art. 13 pkt 4 wskazanej ustawy określenie "wykonywanie działalności" podkreśla, że istotny jest tutaj element faktycznego pro­wadzenia działalności. Wpis do ewidencji działalności gospodarczej o rozpoczęciu tej działalności ma deklaratoryjny charakter. Sąd drugiej instancji stwierdził, że Sąd pierwszej instancji trafnie wskazał, iż przedsiębiorstwo jako zakład pracy w rozumie­niu art. 3 k.p. wchodzi w skład masy upadłości. Stosownie do przepisów art. 75 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą li­kwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Jak wynika z treści prze­pisów art. 173 wskazanego Prawa, syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Czynności tych dokonuje w miejsce dotychczasowego właściciela, a także kierownictwa zakładu pracy wobec pracownika. Upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozli­czeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Pozbawienie upadłego, a więc także działającego w jego imieniu zarządu, uprawnień do dysponowania majątkiem ma charakter bez­względnie obowiązujący i dotyczy zarówno postępowania cywilnego, jak i wszelkiego rodzaju postępowań administracyjnych, w tym także podatkowego (por. uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2007 r., III SA/Wa 2967/06, LEX nr 401565). Zasadnie wskazał Sąd Okręgowy, że o tym, czy dany podmiot jest przedsiębiorcą decydują przepisy prawa działalności go­spodarczej (w odniesieniu do prawa publicznego) i Kodeksu cywilnego (w odniesie­niu do prawa prywatnego). Jeżeli zatem osoba fizyczna podejmuje i wykonuje (pro­wadzi) działalność gospodarczą we własnym imieniu, w pełni uprawnione jest twier­dzenie o posiadaniu przez nią statusu przedsiębiorcy. Jeśli natomiast jej działalność nie odpowiada definicji działalności gospodarczej, określonej w prawie działalności gospodarczej, brak jest podstaw do uznania podmiotu za przedsiębiorcę. Zgodnie z art. 157 ust. 4 wskazanego Prawa, syndyk, nadzorca sądowy, zarządca będący osobą fizyczną jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu prze­pisów o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Treść powyższych przepisów wskazuje wprost, że dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego możliwe jest przez syndy­ka masy upadłości i to w ściśle określonych sytuacjach, po spełnieniu warunków formalnych. Syndyk jest nadto traktowany przez powyższą ustawę jako osoba pro­wadząca pozarolniczą działalność w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Do kosztów postępowania upadłościowego zalicza się zaś, jak wynika to z treści przepisów art. 230 ust. 1 i 2 ustawy Prawa upadłościowego i naprawczego, opłaty sądowe oraz wydatki niezbędne do osiągnięcia celu postępowania, do których należą w szczególności: wynagrodzenie i wydatki syndyka. Tytułem podlegania ubezpieczeniom społecznym wskazanym w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 paź­dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jest prowadzenie pozarolni­czej działalności gospodarczej. Użyte w art. 13 pkt 4 tej ustawy określenie "wykony­wanie działalności" podkreśla, że istotny jest tutaj element faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej. W stanie faktycznym niniejszej sprawy brak było jakich­kolwiek podstaw do uznania, że wnioskodawca we własnym imieniu prowadził w spornym okresie nadal pozarolniczą działalność gospodarczą, tj. Zakład Produkcji Stolarki Budowlanej "D.". Wnioskodawca nie wykazał również w żaden sposób za­sadności podnoszonych przez siebie twierdzeń na tę okoliczność. Nie sposób było uznać, że opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne w imieniu wnioskodawcy przez syndyka masy upadłości Zakładu Produkcji Stolarki Budowlanej "D." Zenona S. w K. oznaczało, że Zenon S. prowadził w spornym okresie pozarolniczą działalność gospodarczą. Powyższe oznaczało, że wnioskodawca zaprzestał prowadzenia poza­rolniczej działalności gospodarczej, tj. zaprzestał prowadzić we własnym imieniu Za­kład Produkcji Stolarki Budowlanej "D.". Ogłoszenie w dniu 30 czerwca 2009 r. upa­dłości dłużnika Zenona S. prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą Zakład Produkcji Stolarki Budowlanej "D." oznaczało zaprzestanie prowadzenia przez Zenona S. we własnym imieniu działalności gospodarczej, którą od tego dnia prowadzić mógł we własnym imieniu syndyk masy upadłości w razie spełnienia wa­runków wskazanych w Prawie upadłościowym i naprawczym.