Tax Foundation 2024: Polski system podatkowy wyzwaniem dla przedsiębiorców i inwestorów

Polska posiada jeden z najbardziej skomplikowanych systemów podatkowych wśród krajów OECD - wynika z najnowszego rankingu Tax Competitiveness Index 2024. Dynamicznie zmieniające się przepisy podatkowe znacząco utrudniają wypełnianie obowiązków przedsiębiorcom, ale także odstraszają zagranicznych inwestorów. Szczególnie uciążliwe dla firm są wysokie koszty pracy związane z podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składkami na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Kryteria jakości systemu podatkowego

Tax Competitiveness Index to kompleksowe porównanie konkurencyjności systemów podatkowych krajów OECD. Index jest co roku tworzony przez Tax Foundation, jeden z najstarszych amerykańskich ośrodków analitycznych, który od 1937 roku zajmuje się polityką podatkową. Głównym celem Indexu jest ocena, które systemy podatkowe sprzyjają rozwojowi gospodarczemu i są wolne od obciążeń, takich jak nadmierne opodatkowanie lub preferencje dla wybranych sektorów, a które nadają się do głębokiej reformy ze względu na wysokie obciążenia fiskalne, nadmierne, skomplikowanie preferencyjne traktowanie określonych podmiotów.

Dla każdego kraju gromadzone są szczegółowe informacje obejmujące pięć głównych obszarów: podatki od osób prawnych, podatki od osób fizycznych, podatki konsumpcyjne (np. VAT), podatki majątkowe oraz zasady opodatkowania międzynarodowego kapitału. Na podstawie wyników w każdej kategorii tworzony jest ostateczny wynik dla kraju, który pokazuje, jak konkurencyjny i neutralny jest jego system podatkowy.

Następnie wynik w każdej dziedzinie jest skalowany w taki sposób, aby najgorszy wynik wynosił 1, a najlepszy 100. W ten sposób powstaje lista państw, którą rozpoczyna kraj z najwyższym wynikiem i co za tym idzie najbardziej konkurencyjnym systemem podatkowym.

Polski system podatkowy wciąż zbyt skomplikowany

Od lat Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w International Tax Competitiveness Index. W ubiegłym roku zajęliśmy 33. miejsce w rankingu na 38 państw, a jak wynika z najnowszego badania: Tax Competitiveness Index 2024, polski system podatkowy wciąż należy do najbardziej skomplikowanych wśród państw OECD, jednak awansował on o 2 oczka do góry, tj. na 31 miejsce. Na 38 badanych państw nasz system podatkowy okazał się mniej konkurencyjny niż systemy m.in. Stanów Zjednoczonych, Kanady, Niemiec, Austrii, Holandii, Australii, Szwecji czy chociażby Czech. Co ciekawe, według autorów Indexu bardziej konkurencyjny od polskiego jest system podatkowy Węgier, które zajęły 7. miejsce w rankingu. Za nami znalazły się państwa takie jak Hiszpania, Portugalia, Włochy i Kolumbia. Najbardziej przyjaznym systemem podatkowym może poszczycić się Estonia, a zaraz za nią Łotwa i Nowa Zelandia.

Szczegółowe wyniki dla Polski przedstawiono w poniższej tabeli:

Zalety i wady polskiego systemu podatkowego

Polska zawdzięcza swój awans na 31. miejsce w rankingu szerokiej sieci umów dwustronnych o unikaniu podwójnego opodatkowania, jakie nasz kraj zawarł, aż z 87 państwami m.in. Niemcami, Wielką Brytanią czy Stanami Zjednoczonymi. Tego rodzaju umowy mają na celu eliminowanie sytuacji, w których ten sam dochód jest opodatkowany w więcej niż jednym państwie. Dzięki eliminacji podwójnego opodatkowania Polska sprzyja napływowi inwestycji i ułatwia prowadzenie działalności międzynarodowej rodzimym przedsiębiorstwom.

Niewątpliwie zaletą jest również relatywnie niska stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosząca 19 proc., co plasuje ją poniżej średniej OECD wynoszącej 23,9 proc. Taka stawka czyni Polskę bardziej atrakcyjnym miejscem dla inwestycji biznesowych.

Jednocześnie nasz kraj cały czas zajmuje jedną z niższych pozycji w najnowszym rankingu, przede wszystkim z powodu różnych form opodatkowania majątku, co obejmuje m.in. podatek od nieruchomości, podatek od transakcji nieruchomościowych oraz niedawno wprowadzony podatek bankowy. Wielopoziomowe opodatkowanie majątku utrudnia planowanie długofalowych inwestycji i odstrasza zagranicznych inwestorów. Polska posiada jeden z bardziej złożonych systemów podatku od towarów i usług (VAT) w OECD, z wieloma różnymi stawkami m.in. podstawową stawkę 23 proc., obniżoną 8 proc. oraz 5 proc. Dla polskich firm, a tym bardziej nieobeznanych w przepisach przedsiębiorstw z zagranicy, różne stawki oznaczają trudności w interpretacji i stosowaniu przepisów. Niestety problem stanowią nie tylko skomplikowane procedury podatkowe, ale również wygórowane stawki.

Szczególnie uciążliwe dla firm są wysokie koszty pracy związane z podatkiem dochodowym od osób fizycznych, składkami na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli przyjrzymy się wynagrodzeniu minimalnemu, które obowiązuje od 1 stycznia 2024 r., a więc 4242 zł brutto, to łączny koszt, który ponosi pracodawca, aby zatrudnić pracownika z takim wynagrodzeniem, to około 5110 zł. Tymczasem wynagrodzenie „netto”, jakie otrzyma pracownik w takim wypadku to zaledwie około 3222 zł. Różnica między kosztami pracodawcy a faktycznym wynagrodzeniem pracownika to aż 1888 zł, czyli obciążenie różnymi daninami przez państwo minimalnego wynagrodzenia to aż 37 proc.!

Trudności dotyczą także amortyzacji środków trwałych przez przedsiębiorstwa. W Polsce firmy mogą amortyzować tylko 33,8 proc. wartości budynków przemysłowych, co jest znacznie poniżej średniej OECD, która wynosi 47,2 proc. To ogranicza korzyści podatkowe z inwestycji w infrastrukturę i budynki.

Źródło: Warsaw Enterprise institute

Opracowanie: Katarzyna Bogucka