Umowy zlecenia i działalność gospodarcza w stażu pracy - zmiany w Kodeksie pracy

Rząd przedstawił projekt nowelizacji Kodeksu pracy, który zakłada wprowadzenie nowych zasad ustalania stażu pracy. Do okresu zatrudnienia mają być zaliczane - poza wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych - okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz indywidualnej działalności gospodarczej, jeżeli stanowiły tytuł do ubezpieczeń społecznych. Nowe przepisy mają wejść w życie 1 stycznia 2026 roku.

Kodeks pracy 2024 Praktyczny komentarz z przykładami >>>

Umowa zlecenia czy umowa o pracę - kiedy inspektor uzna zlecenie za etat >>>

W obecnym stanie prawnym nie ma jednolitych zasad ustalania stażu pracy dla celów ustalania wszystkich uprawnień pracowniczych wynikających ze stosunku pracy i dostępu do określonych stanowisk pracy. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy znajduje się jedynie szczątkowa regulacja, zgodnie z którą do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w niektórych formacjach mundurowych (art. 302 Kodeksu pracy). Tymczasem przepisy prawa pracy przewidują szereg uprawnień pracowniczych, których przesłanką nabycia jest przebycie przez pracownika określonego stażu pracy. Mowa tu choćby o takich uprawnieniach, jak prawo do nagrody jubileuszowej czy dodatku stażowego.

Prace tego samego rodzaju wykonywane są na podstawie różnych stosunków prawnych i w różnych formach, co często wprost wynika z przepisów prawa (np. radca prawny może wykonywać zawód w stosunku pracy, stosunkach cywilnoprawnych, prowadząc indywidualną działalność gospodarczą czy jako wspólnik spółki partnerskiej).

Ustalanie stażu pracy wyłącznie z odwołaniem się do okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy prowadzi więc do nierównego traktowania w zakresie nabywania uprawnień pracowniczych osób, które przebyły okresy zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych oraz osób, które wykonywały pracę na podstawie innych stosunków prawnych i w innych formach - czytamy w uzasadnieniu do projektu.
W rezultacie aktualne rozwiązanie utrudnia dostęp do niektórych uprawnień pracowniczych i stanowisk, na których wymagane jest posiadanie określonego stażu pracy.

Taka sytuacja jest zatem niekorzystna dla pracowników, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy wykonywali pracę na innych podstawach niż stosunek pracy, w tym pracę tego samego rodzaju

Nowe zasady ustalania stażu pracy

Do konsultacji publicznych trafił projekt nowelizacji Kodeksu pracy w sprawie ustalania stażu pracy. MRPiPS chce, by uprawnienia pracownicze oraz dostęp do stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia były takie same niezależnie od prawnej i organizacyjnej formy wcześniejszej pracy.

W Kodeksie pracy zostanie dodany nowy art. 302[1], który określa szczegółowo nowe zasady ustalania stażu pracy.

Chodzi o okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, prowadzenia działalności pozarolniczej, w tym w szczególności – indywidualnej działalności gospodarczej, pełnienia mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora, wykonywania odpłatnie pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pełnienia czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego; odbywania służby zastępczej czy wykonywania pracy z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych.

Projekt przewiduje również, że do stażu pracy będą zaliczane niektóre okresy niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przewidziane w przepisach szczególnych, które wiążą się z wykonywaniem pracy lub działalności co do zasady stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych (np. wykonywanie pracy na podstawie umowy o świadczenie usług przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26 lat).

Nowe regulacje będą obowiązywały od 1 stycznia 2026 roku. W uzasadnieniu do projektu wskazano, że niezbędne jest odpowiednie vacatio legis, aby pracodawcy mieli czas na ustalenie stażu pracy poszczególnych pracowników w świetle nowych przepisów (pracownicy muszą dostarczyć dokumenty, na podstawie których pracodawcy ustalą nowy staż pracy), dokonanie związanych z tym obliczeń oraz wprowadzenie ewentualnych zmian w przepisach zakładowych, jak również na zabezpieczenie środków na sfinansowanie nowych rozwiązań.

Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy >>>

Opracowanie: Katarzyna Bogucka