Jak ustalić diety radnych oraz zasady zwrotu kosztów ich podróży

Rady gmin, powiatów i sejmiki wciąż mają wiele wątpliwości przy podejmowaniu uchwał w tych sprawach. Świadczy o tym duża liczba rozstrzygnięć nadzorczych wojewodów unieważniających takie akty, a także wyroków sądów administracyjnych. Jak zatem prawidłowo określić zasady przyznawania tych świadczeń, jaka powinna być ich wysokość? Analizujemy orzecznictwo i wskazujemy najczęściej popełniane błędy, aby ich uniknąć przy redagowaniu uchwał.

Radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych na zasadach ustalonych przez radę gminy – tak wynika z art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.). Analogiczna regulacja obowiązuje w ustawie o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) i ustawie o samorządzie województwa (dalej: u.s.w.).

Wiele samorządów, rozpoczynając kadencję, postanowiło na nowo uregulować kwestie diet, chociaż niekoniecznie musiało to robić. W myśl orzecznictwa bowiem uchwała w sprawie diet zachowuje ważność także po zakończeniu kadencji organu stanowiącego, który ją uchwalił, a adresatami jej przepisów nie są wyłącznie osoby sprawujące mandat w dacie podjęcia konkretnej uchwały (por. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody śląskiego z 31 lipca 2024 r., nr NPII.4131.1.674.2024). Inne – po kilku miesiącach – dochodzą do wniosku, że trzeba je uregulować inaczej niż ustalili to poprzednicy.

Ekwiwalent za utracone korzyści

Jednym ze źródeł problemów z poprawnością uchwał w sprawie diet są lakoniczne przepisy. Niestety, również w piśmiennictwie i orzecznictwie często formułowane są różne poglądy.

Choć ustawodawca posłużył się w u.s.g. pojęciem diety, to nie podał legalnej jego definicji. Próbują to zatem robić sądy.

► Zdaniem NSA, wyrażonym w wyroku z 19 czerwca 2024 r. (sygn. akt III OSK 425/24), dieta stanowi ekwiwalent utraconych korzyści (np. pomniejszonego wynagrodzenia za pracę w związku z obecnością na sesji rady gminy), których radny nie uzyskuje w związku z wykonywaniem mandatu przedstawicielskiego. Jej celem jest zabezpieczenie prawidłowego i efektywnego wykonywania mandatu.