Wyrok NSA z dnia 17 lipca 2012 r., sygn. I OSK 729/12

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Izabella Kulig - Maciszewska sędzia NSA Irena Kamińska sędzia del. WSA Marian Wolanin (spr.) Protokolant Małgorzata Kamińska po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2012 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej B. P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2011 r. sygn. akt II SA/Wa 1791/11 w sprawie ze skargi B. P. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] czerwca 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011 r. sygn. akt II SA/Wa 1791/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę B. P. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] czerwca 2011 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia w drodze wyjątku.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzono, że decyzją z dnia [...] czerwca 2011 r. nr [...], wydaną po ponownym rozpatrzeniu sprawy, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych utrzymał w mocy własną decyzję z dnia 10 lutego 2009 r. odmawiającą A. P. - przedstawicielowi ustawowemu małoletniego wówczas B. P. - świadczenia w drodze wyjątku. Decyzja ta wydana została wskutek uchylenia przez Naczelny Sąd Administracyjny wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 marca 2010 r. sygn. akt II SA/Wa 2046/09, oraz wskutek uchylenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 11 lutego 2011 r. sygn. akt II SA/Wa 2147/10, decyzji Prezesa ZUS z dnia [...] października 2009 r. We wskazanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny uznał zarzut naruszenia prawa poprzez podjęcie uprzednio obu decyzji przez tę samą osobę. Natomiast odmówił zasadności pozostałym zarzutom kasacyjnym. W szczególności stwierdził, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo ocenił, iż organ administracji nie przekroczył granic uznania administracyjnego przy stosowaniu art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), a więc że nie można decyzji tego organu zarzucić dowolności rozstrzygnięcia, ponieważ w rozpatrywanej nie zostało wykazane, aby zaistniały szczególne okoliczności uzasadniające przyznanie świadczenia w drodze wyjątku. Długotrwały okres pozostawania ojca małoletniego poza ubezpieczeniem, tj. okres dziesięciolecia przypadającego przed datą zgonu, bez usprawiedliwienia przyczyn takiego stanu, wyłącza przyjęcie zastosowania przesłanki szczególnych okoliczności, od której zależało przyznanie świadczenia w drodze wyjątku jego dzieciom. W okresie tym nie została wobec J. P. orzeczona całkowita niezdolność do pracy, jak również nie zaistniały inne zdarzenia zewnętrzne, niezależne od jego woli. Powoływanie się przez skarżącą na fakt alkoholizmu ojca dziecka, przy braku orzeczenia o jego niezdolności do pracy czy jakichkolwiek innych dokumentów wskazujących - choćby pośrednio - na pogarszający się stan zdrowia J. P., nie może być uznane za szczególną okoliczność, uzasadniającą niewypracowanie przez niego wymaganego okresu ubezpieczenia, uprawniającego do przyznania świadczenia w trybie zwykłym. Konsekwencje choroby alkoholowej J. P. nie spowodowały, że w okresie przerwy w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne był on chociażby częściowo niezdolny do pracy. Stan zdrowia ojca małoletniego nie ograniczał i nie utrudniał zatem możliwości wypracowania przez niego wymaganego stażu ubezpieczeniowego przed datą zgonu. Nie podejmując leczenia uzależnienia alkoholowego J. P. dokonał świadomego wyboru dalszej drogi życiowej. Wprawdzie udowodniony okres składkowy i nieskładkowy zmarłego jest dość długi, bowiem wynosi 24 lata, 6 miesięcy i 23 dni, jednak w sprawie nie można stwierdzić, aby brakujący okres do uzyskania przez niego świadczenia ubezpieczeniowego w trybie zwykłym był usprawiedliwiony wystąpieniem szczególnych okoliczności. Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny za zasadne uznał także stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż w sprawie nie zaistniała dodatkowo inna przesłanka do przyznania synowi skarżącej wnioskowanego świadczenia, tj. przesłanka braku niezbędnych środków utrzymania, której niespełnienie samo w sobie również eliminuje B. P. z grona osób, którym może być przyznane świadczenie w drodze wyjątku. Skarżąca (matka dziecka) pracuje, zaś dochód przypadający na osobę w rodzinie nie wskazuje, aby pozostawała ona wraz z dzieckiem bez niezbędnych środków utrzymania. Skarżąca z tytułu zatrudnienia uzyskuje wynagrodzenie miesięczne w kwocie 2.447,86 zł brutto. Uwzględniając zatem fakt, iż na jej utrzymaniu w dacie składania wniosku pozostawał ponadto pełnoletni, bezrobotny syn M. P., oraz że wspólnie z nimi zamieszkiwała także pełnoletnia córka N. G., uprawniona do renty socjalnej i zasiłku pielęgnacyjnego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że kwota dochodu na osobę w rodzinie skarżącej zabezpiecza niezbędne środki utrzymania dziecka w rozumieniu art. 83 ust. 1 ustawy emerytalnej, a więc środki o charakterze podstawowym, bo tylko takich dotyczyć może świadczenie w drodze wyjątku. To, czy środki te zaspokajają potrzeby małoletniego, a więc czy są wystarczające, jest zupełnie inną kwestią. Wykazane środki utrzymania w przeliczeniu na członka rodziny nie są zapewne wystarczające, zważywszy na potrzeby rodziny skarżącej, istotne jest natomiast to, że B. P. posiada niezbędne środki utrzymania. W wyniku wiążącej oceny Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrokiem z dnia 11 lutego 2011 r. sygn. akt II SA/Wa 2147/10 Sąd pierwszej instancji uchylił decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] października 2009 r. Ponownie orzekając o odmowie przyznania świadczenia w drodze wyjątku, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powtórzył wcześniejsze ustalenia dotyczące udowodnionego okresu składkowego i nieskładkowego zmarłego ojca dziecka oraz ponad siedmioletniej przerwy w ubezpieczeniu liczonej od ustania ostatniego okresu składkowego do dnia śmierci. Wykazana przerwa nie była następstwem zdarzeń o szczególnym charakterze, w tym, przede wszystkim w okresie tym nie była orzeczona wobec ojca dziecka całkowita niezdolność do pracy. Okoliczność nadużywania alkoholu (choroba alkoholowa) nie mogła być uznana za szczególną okoliczność w sytuacji, gdy osoba dotknięta tą chorobą mogła podjąć skuteczne leczenie odwykowe tak, aby przezwyciężyć negatywne skutki pozostawania poza ubezpieczeniem. Jako drugą przyczynę odmowy przyznawania świadczenia organ wymienił wysokość wykazanego dochodu na osobę stwierdzając, że skoro dochód na osobę w rodzinie wynosi 936,74 zł brutto i przekracza kwotę najniższej emerytury (od 1 marca 2011 r. - 728,18 zł), to w sprawie nie zachodzi konieczna przesłanka w postaci braku niezbędnych środków utrzymania.