Wyrok WSA w Krakowie z dnia 29 czerwca 2023 r., sygn. III SA/Kr 100/23

Pomoc społeczna

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: SWSA Jakub Makuch Sędziowie : SWSA Tadeusz Kiełkowski (spr.) SWSA Elżbieta Czarny-Drożdżejko po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym sprawy ze skargi U. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Nowym Sączu z dnia 28 października 2022 r. znak SKO-NP-4115-415/22 w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia oddala skargę

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Nowym Sączu decyzją z dnia 28 października 2022 r., znak: SKO-NP-4115-415/2022, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2000), art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2022r., poz. 615) oraz art. 2, art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 570), po rozpatrzeniu odwołania U. K. od decyzji z dnia 18 lipca 2022 r., znak: [...], wydanej z upoważnienia Burmistrza R., o odmowie przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad matką W. G. (ur. 19.07.1937 r.) – utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji.

Powyższa decyzja, która jest przedmiotem skargi, zapadła w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych.

Decyzją z dnia 18 lipca 2022 r., znak: [...], wydaną z upoważnienia Burmistrza R., orzeczono o odmowie przyznania U. K. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad matką W. G. (ur. 19.07.1937 r.). W uzasadnieniu tej decyzji organ pierwszej instancji na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego stwierdził, że wystąpiły dwie negatywne przesłanki wykluczające możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Po pierwsze, z orzeczenia Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w N. z dnia 26 września 2019 r. wynika, że W. G. zaliczono do stopnia niepełnosprawności znacznego, a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 10 czerwca 2019 r., zatem niepełnosprawność powstała później niż wymaga tego art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych. W tym kontekście organ pierwszej instancji podkreślił, że zgodnie z uzasadnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. akt K 38/13, skutkiem wejścia w życie niniejszego wyroku nie jest ani uchylenie art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, ani uchylenie decyzji przyznających świadczenia, ani wykreowanie "prawa" do żądania świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, jeśli niepełnosprawność podopiecznych nie powstała w okresie dzieciństwa. Według organu pierwszej instancji niezależnie od rozstrzygnięć organów odwoławczych czy sądów administracyjnych (które są wiążące w danej indywidualnej sprawie, w której zostały wydane), art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych pozostaje obowiązującym przepisem prawa. Po drugie, w ocenie organu pierwszej instancji nie ma związku przyczynowego pomiędzy koniecznością sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną w znacznym stopniu a niepodejmowaniem przez opiekuna zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo pracy w gospodarstwie rolnym. U. K. zrezygnowała z pracy 30 listopada 2020 r., a od 1 grudnia 2020 r. pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy, natomiast ustalony znaczny stopień niepełnosprawności W. G. datuje się od 10 czerwca 2019 r., zatem wnioskodawczyni zrezygnowała z pracy dużo później niż ustalono stopień niepełnosprawności. Tymczasem istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest zapewnienie dochodu i ubezpieczenia społecznego osobie, która sama nie może sobie tego zapewnić (zaprzestając wykonywania pracy lub jej nie podejmując), gdyż musi sprawować opiekę nad osobą niepełnosprawną w takim stopniu, który uniemożliwia jej zadbanie o własne potrzeby. W ramach postępowania dowodowego ustalono, że W. G. jest osobą po wszczepieniu endoprotezy stawów biodrowych i kolanowego, która porusza się obecnie tylko w obrębie mieszkania o chodziku. Z kolei U. K. zamieszkuje wraz z matką, nie pracuje zawodowo, ani dorywczo z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad matką legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Sprawowanie opieki nad matką polega na codziennym prowadzeniu domu, ćwiczeniach, smarowaniu maściami, mierzeniu ciśnienia, wizytach u lekarzy, gotowaniu posiłków, oklepywaniu po zażyciu leków, pomocy przy ubieraniu i kąpieli, załatwianiu spraw urzędowych, sprzątaniu, pomaganiu w codziennej higienizacji, dawkowaniu leków, rozmowach z lekarzami, wykupywaniu recept, odśnieżaniu zimą, koszeniu ogrodu latem. W. G. wymaga zatem opieki i pomocy osób trzecich ze względu na schorzenia, ale sprawowana opieka w zakresie wykazanym w rodzinnym wywiadzie środowiskowym z dnia 29 czerwca 2022 r. nie ma charakteru tego rodzaju, ażeby zmuszała U. K. do definitywnej rezygnacji z aktywności zawodowej. Większość czynności może być w ocenie organu pierwszej instancji wykonana przed lub po pracy, zwłaszcza że usługi opiekuńcze realizowane w ramach prowadzonej przez państwo polityki społecznej umożliwiają opiekunowi zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy. Na podstawie materiału dowodowego nie można przyjąć, iż wnioskodawczyni stale i nieprzerwanie sprawuje osobistą opiekę nad matką. Opieka stała ma być bowiem ciągła, nieprzerwana, codzienna, a w niektórych przypadkach wręcz całodobowa. Organ pierwszej instancji zauważył też, że W. G. ma jeszcze dwoje dzieci mieszających i pracujących w Niemczech, które również są obowiązane do opieki nad matką, a co mogą czynić nie tylko przez sprawowanie opieki osobiście, ale także poprzez udział w pokrywaniu jej kosztów np. współpłacenie usług opiekuńczych (odległość nie stanowi w tym zakresie przeszkody). Na koniec wyjaśniono, że U. K. może korzystać ze wsparcia i świadczeń z pomocy społecznej przysługujących na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej w celu przezwyciężenia trudnej sytuacji życiowej spowodowanej chorobą matki, a instytucją, która udzieli informacji o innych formach pomocy i wsparcia przysługujących osobom niepełnosprawnym oraz ich opiekunom – poza świadczeniami opiekuńczymi z ustawy o świadczeniach rodzinnych – jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w N.