Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 14 marca 2018 r., sygn. II SA/Wr 829/17

Nieruchomości

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Alicja Palus Sędziowie: Sędzia NSA Halina Filipowicz-Kremis (spr.) Sędzia WSA Władysław Kulon Protokolant referent Ewa Trojan po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 28 lutego 2018 r. sprawy ze sprzeciwu L. R. od decyzji Wojewody D. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie ustalenia odszkodowania za szkody powstałe wskutek przeprowadzenia na nieruchomości odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej oddala sprzeciw w całości.

Uzasadnienie

Decyzją nr [...] z dnia [...] r., na podstawie art. 128 ust. 4, art. 129 ust. 5 pkt 1 i pkt 2, art. 130, art. 132 ust. 1a, ust. 2 i ust. 6 i art. 134 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami /j. t, Dz. U. z 2015 r., poz. 1774 z późn. zm./ oraz art. 49 i art. 104 kpa, na wniosek L. R., Starosta W. orzekł o ustaleniu odszkodowania za szkody powstałe wskutek przeprowadzenia na nieruchomości położonej w obrębie Ż. M., gmina K. oznaczonej jako działka nr [...], AM-[...]pow. [...]ha, odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej [...] relacji P. - W. (M.), w wysokości [...] zł [słownie: [...] złotych 00/100), na rzecz L. R. s. M. i I. 2. do wypłaty odszkodowania określonego w pkt. 1 zobowiązane są [...] S.A. (dawniej [...] S.A.). Na uzasadnienie organ pierwszej instancji wskazał, że decyzją Starosty Powiatu W. z dnia [...] r. ograniczono sposób korzystania z nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr [...], AM-[...], obręb Ż. M., gmina K., o pow. [...] ha, stanowiącej współwłasność L. R., przez udzielenie [...] S.A. zezwolenia na przeprowadzenie przez tą nieruchomość odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej w ramach zadania inwestycyjnego pn. "Budowa napowietrznej linii elektroenergetycznej [...] P.- W. (M.)", w pasie technologicznym ograniczonej zabudowy o szerokości 70 m (tj. po 35 m od osi linii w każdą stronę), którego powierzchnia na nieruchomości wynosi [...]ha ([...] mz). Z wnioskiem o ustalenie odszkodowania za szkody powstałe w wyniku wydania decyzji o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości wystąpił, w dniu [...] r. L.R. Postanowieniem nr [...] z dnia [...] r. organ powołał biegłego rzeczoznawcę majątkowego w celu pozyskania opinii o wartości nieruchomości będącej przedmiotem odszkodowania. Na rozprawie administracyjnej, która odbyła się w zaplanowanym terminie stawiły się obie strony postępowania oraz biegły rzeczoznawca. Ostatecznie w dniu [...] r. decyzją nr [...] organ orzekł o ustaleniu na rzecz L. R. odszkodowania za szkody powstałe wskutek przeprowadzenia na nieruchomości położonej w obrębie Ż. M., gmina K. oznaczonej jako działka nr [...], AM-[...] o pow. [...] ha, odcinka napowietrznej linii elektroenergetycznej [...] relacji P. - W. (M.). Od tej decyzji zostało wniesione przez [...] S.A. odwołanie. Organ II instancji uchylił decyzję Starosty i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. W toku ponownego rozpatrywania sprawy organ uzupełnił materiał dowodowy o następujące dokumenty: wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla przedmiotowej nieruchomości, oświadczenie L.R. odnośnie do wypłaconego przez inwestora odszkodowania za zniszczenia powstałe na działce w trakcie wykonywania prac budowlanych, odpis zupełny księgi wieczystej nr [...]. Następnie, postanowieniem nr [...]z dnia [...] r., organ powołał biegłego - E. M. - rzeczoznawcę majątkowego. Sporządzony przez biegłą operat został przedłożony organowi w dniu [...] r., o czym organ powiadomił strony pismem z dnia [...] r. W dniu [...] r. odbyła się kolejna rozprawa administracyjna. Na rozprawie obecny był wnioskodawca oraz biegła rzeczoznawca, której organ przekazał pismo pełnomocnika [...] zawierające zarzuty do operatu szacunkowego. Biegła ustosunkowała się do przedstawionych zarzutów w piśmie z dnia 29.04.2014 r. W piśmie otrzymanym przez organ w dniu 05.06.2014 r. pełnomocnik [...] oświadczył, że w opinii strony wycena jest niewiarygodna i wadliwa oraz sporządzona z naruszeniem prawa. Wobec powyższego organ zwrócił się do Stowarzyszenia Rzeczoznawców Majątkowych we W. o wydanie opinii o prawidłowości sporządzenia operatu szacunkowego. W wydanej w dniu [...] r. opinii nr [...] Komisja Arbitrażowa i Opiniowania Wycen Stowarzyszenia Rzeczoznawców Majątkowych we W. stwierdziła, że operat został sporządzony nieprawidłowo, ze wskazaniem jakie konkretnie uchybienia towarzyszyły sporządzonej przez biegłą wycenie. Z uwagi na wynik oceny, dotychczas sporządzony operat nie mógł być dłużej dowodem w sprawie, dlatego też biegła sporządziła na potrzeby postępowania nową wycenę przedmiotowej nieruchomości i przedłożyła ją organowi w dniu [...] r. W dniu 8 października 2014 r. organ zawiadomił strony o zakończeniu postępowania dowodowego w niniejszej sprawie i wyznaczył termin 7 dni na zajęcie stanowiska. Pismem z dnia 23 października 2014 r., działający w imieniu [...] S.A. r.pr. J. K. wniósł o wyłączenie biegłego w osobie E. M. z niniejszego postępowania oraz o wyznaczenie powołanie nowego rzeczoznawcy majątkowego w charakterze biegłego. W uzasadnieniu pełnomocnik napisał, że w toku toczącego się postępowania E. M. zawarła umowę cywilnoprawną z właścicielem nieruchomości - L. R. na sporządzenie operatu szacunkowego, przez co zostały naruszone zasady postępowania administracyjnego oraz zasady etyki zawodowej. Decyzją nr [...] z [...] r. organ orzekł o ustaleniu odszkodowania, na rzecz L.R., opierając się na wycenie sporządzonej przez biegłą E. M. Od powyższej decyzji odwołanie wniósł pełnomocnik [...]. W następstwie odwołania, decyzją z dnia [...] r., Wojewoda D. uchylił rozstrzygnięcie Starosty i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznając sprawę organ pozyskał od inwestora dokumentację wykonawczą dla infrastruktury wybudowanej na przedmiotowej nieruchomości w ramach inwestycji związanej z budową linii elektroenergetycznej [...] kV, kopię mapy ewidencyjnej w skali [...], dla działki nr [...], obr. Ż. M., wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla przedmiotowej nieruchomości, wg stanu na dzień [...] r., a także nowy, aktualny, operat szacunkowy określający wartość odszkodowania, o którym organ powiadomił strony pismem z dnia 16.11.2015 r. W dniu 17.02.2016 r. do organu wpłynęło stanowisko pełnomocnika [...] S.A., zawierające wniosek o umorzenie postępowania, z uwagi na ustanowienie przed sądem powszechnym służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem. Okazało się, że sprawa służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej przedmiot postępowania nie jest prawomocna w związku z postępowaniem apelacyjnym. Biorąc pod uwagę przytoczone okoliczności faktyczne przedmiotowej sprawy, Starosta Powiatu W. wskazał, że kompetencja starosty do wydania decyzji w przedmiocie sprawy wynika z art. 129 ust. 5 pkt 1 i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym starosta wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu w przypadku, o którym mowa w art. 124 oraz na wniosek podmiotu realizującego cel publiczny lub właściciela nieruchomości. Natomiast stosownie do treści art. 128 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami odszkodowanie przysługuje za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124 i powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Za szkody powstałe wskutek zdarzeń o których mowa w art. 124 rozumie się: szkody powstałe w wyniku ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości poprzez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Konieczność odrębnego orzeczenia o odszkodowaniu wynika z samej istoty unormowania zawartego w art. 124 ust. 1 ugn, bowiem ewentualna szkoda może powstać dopiero w wyniku realizacji danej inwestycji, podobnie jak i zmniejszenie wartości nieruchomości. Stosownie do art. 128 ust. 1 u.g.n. wywłaszczenie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem odpowiadającym wartości tych praw. Odszkodowanie ustala się wg wartości nieruchomości, a nie szkody, jaką poniesie skarżący wskutek wywłaszczenia nieruchomości, jest to jednoznaczna w swojej treści, zasada polskiego prawa wywłaszczeniowego, która wyłącza odszkodowanie za jakikolwiek inny uszczerbek majątkowy poniesiony przez podmiot wywłaszczany. Odszkodowanie nie obejmuje zatem w szczególności utraconych przez właściciela zysków, utraty wartości pozostałej części nieruchomości, kosztów przeprowadzki w inne miejsce, doznanych uciążliwości itp. (patrz wyrok NSA z dnia 3 lutego 2012 r. I OSK 302/11). Wysokość odszkodowania ustala się według stanu i przeznaczenia nieruchomości w dniu ograniczenia praw oraz jej wartości w dniu wydania decyzji o odszkodowaniu (art. 130 ust. 1 u.g.n.). Ustalenie odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości (art 130 ust. 2 u.g.n.). W myśl art. 134 ustawy o gospodarce nieruchomościami podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość rynkowa nieruchomości. Przy określeniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami. Wartość rynkową, którą stanowi zgodnie z art. 151 w/cyt. ustawy najbardziej prawdopodobna jej cena, możliwa do uzyskania na rynku, określona z uwzględnieniem cen transakcyjnych przy przyjęciu założeń, że strony umowy były od siebie niezależne, nie działały w sytuacji przymusowej i miały stanowczy zamiar zawarcia umowy oraz upłynął czas niezbędny do wyeksponowania nieruchomości na rynku i do wynegocjowania warunków umowy. Wyboru właściwego podejścia oraz metody i techniki szacowania nieruchomości dokonuje rzeczoznawca majątkowy, uwzględniając w szczególności cel wyceny, rodzaj i położenie nieruchomości, przeznaczenie w planie miejscowym, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan jej zagospodarowania oraz dostępne dane o cenach, dochodach i cechach nieruchomości podobnych, o czym stanowi art. 154 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W niniejszej decyzji odszkodowanie zostało ustalone, zgodnie z art 130 ust. 2 oraz art. 156 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, po zasięgnięciu opinii rzeczoznawcy majątkowego E. M. legitymującej się uprawnieniami zawodowymi do szacowania nieruchomości nr [...], sporządzonej na piśmie w formie operatu szacunkowego. W operacie szacunkowym sporządzonym w dniu [...] r. określono wartość poniesionych szkód trwałych z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości gruntowej położonej w obrębie Ż. M. gmina K. oznaczonej jako działka nr [...] na kwotę [...] zł. Biegła oszacowała osobno wartość nieruchomości o przeznaczeniu na cele rolne i osobno o przeznaczeniu pod aktywność gospodarczą, tłumacząc ten fakt brakiem transakcji nieruchomości o podobnym (mieszanym) przeznaczeniu, na badanym rynku. Zakresem wyceny objęto szkody trwałe określone jako obniżenie wartości nieruchomości powstałe na działce nr [...] obr. Ż. M., gmina K., w związku z przeprowadzeniem na nieruchomości linii elektroenergetycznej [...] kV relacji P.-W. Nie objęto natomiast zakresem wyceny szkód w pożytkach, bowiem zgodnie z oświadczeniem L. R. oraz zgromadzonym materiałem dowodowym, szkoda jaką poniósł wnioskodawca obejmuje jedynie trwałe ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Zatem zakres wyceny organ uznał za prawidłowy i zbieżny z celem prowadzonego postępowania mającego na celu ustalenie odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek uprzedniego ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości mocą decyzji Starosty wydanej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. Biegła przedstawiła i wyjaśniła sposób oszacowania wartości szkody wyrządzonej na nieruchomości przez obecność urządzeń przesyłowych, a także podała uwarunkowania prawne oraz metodykę wyceny, w sposób nie budzący zastrzeżeń organu. Stan nieruchomości określono na datę [...] r., (i choć w pkt 5.1 operatu wpisano, że "stan prawny nieruchomości (...) określono na dzień uprawomocnienia się decyzji nr [...] z dnia [...]r., nie miało to w opinii organu znaczenia dla oszacowanej wartości) oraz 11 marca 2011 r. - stan zagospodarowania nieruchomości na dzień zakończenia działań uzasadniających wydanie decyzji - dzień sporządzenia protokołu szkód i zniszczeń. Nadmienić należy, że dla określenia szkód trwałych powstałych na nieruchomości wskutek przeprowadzenia inwestycji, data określenia stanu zagospodarowania nieruchomości na dzień zakończenia działań uzasadniających wydanie decyzji, nie ma kluczowego znaczenia i w opinii organu przyjęcie dnia 11 marca 2011 r., wynikające z faktu podpisania przez strony protokołu szkód i zniszczeń, na podstawie którego wypłacono L.R. odszkodowanie za zniszczone zasiewy uprawy i plony, jest dopuszczalne. Sam sposób wyceny, przyjęta metoda, a także przyjęcie i ocena cech rynkowych nieruchomości, wysokości leżą w zakresie wiedzy specjalistycznej posiadanej przez biegłego i organ nie jest uprawniony do kwestionowania tych ustaleń. Organ stwierdził, że operat szacunkowy spełnia wymogi określone w przepisach ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego i należy je uznać za wystarczający dowód do ustalenia wysokości odszkodowania. Odnosząc się do wniosku pełnomocnika [...] S.A. z dnia 09.02.2016 r. o umorzenie postępowania, organ uznał żądanie za bezzasadne. Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądów administracyjnych ustanowienie służebności przesyłu jest alternatywnym oraz całkowicie samodzielnym cywilistycznym trybem pozyskania przez inwestora tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości w zakresie posadowienia i lokalizacji niezbędnych urządzeń przesyłowych. Uzyskanie decyzji o udzieleniu zezwolenia na ograniczenie nieruchomości w trybie administracyjnym z art. 124 ust. 1 u.g.n. wyłącza możliwość ustanowienia służebności przesyłu (patrz. Wyrok W SA w Białymstoku z dnia 2 września 2014 r. II SA/Bk 526/14). Wobec faktu, że wyrok w sprawie ustanowienia służebności przesyłu nie jest prawomocny, a obowiązujące przepisy obligują Starostę do orzeczenia o odszkodowaniu za ewentualne zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek uprzedniego wydania decyzji na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n., wniosek pełnomocnika strony należało odrzucić. Zgodnie z art. 132 ust. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami obowiązek zapłaty odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124 oraz za zmniejszenie wartości nieruchomości z tego powodu obciąża osobę lub jednostkę organizacyjną, która uzyskała zezwolenie odpowiednio na założenie lub przeprowadzenie przewodów i urządzeń, o którym mowa w art 124 ust 1. Wobec powyższego orzeczono o ustaleniu odszkodowania i zobowiązaniu [...] S.A. do jego wypłaty. Wypłata odszkodowania nastąpi jednorazowo w terminie 14 dni od dnia, w którym niniejsza decyzja stanie się ostateczna. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.