Wyrok SN z dnia 7 marca 2014 r., sygn. IV CSK 375/13

Wymagalność roszczenia o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w jego zapłacie, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy. Może nim być zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)

SSN Zbigniew Kwaśniewski

SSN Marta Romańska (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa A. P., T. P., C. B.-F., A. B.-F. i Z.B.-F. przeciwko Skarbowi Państwa - Ministrowi Gospodarki o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 marca 2014 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 7 lutego 2013 r.

uchyla zaskarżony wyrok w części, w której Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 27 lipca 2012 r., w zakresie rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych należnych powodom od zasądzonych kwot i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powodowie A. P., T. P., C. B.-F., Z. B.-F. i A. B.-F. wnieśli o zasądzenie od Skarbu Państwa - Ministra Gospodarki kwot po 521.806,50 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem przejęcie przez Skarb Państwa Fabryki Płyt Glazurowanych w B., należącej do poprzednika prawnego powodów A. Ł. Pozwany Skarb Państwa - Minister Gospodarki wniósł o oddalenie powództwa. Wyrokiem z 27 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w B. zasądził od pozwanego na rzecz A. P. i T. P. kwoty po 437.687,50 zł z odsetkami ustawowymi od 24 listopada 2010 r. a na rzecz C. B.-F., Z. B.-F. i A. B.-F. kwoty po 291.791,67 zł z odsetkami ustawowymi od 24 listopada 2010 r.; w pozostałym zakresie powództwo oddalił i orzekł o kosztach procesu. Rozstrzygnięcie to zostało wydane po ustaleniu, że powodowie są następcami prawnymi zmarłego w 1947 r. A. Ł., który był właścicielem położonej w B. Fabryki Płyt Glazurowanych. Fabryka została przejęta pod przymusowy zarząd państwowy zarządzeniem Prezesa Centralnego Urzędu Drobnej Wytwórczości z 22 kwietnia 1951 r., wydanego na podstawie dekretu z 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego (Dz. Pr. Nr 21, poz. 67). Orzeczeniem przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości z 31 grudnia 1963 r. stwierdzono przejęcie fabryki na własność państwa. Na skutek starań spadkobierców A. Ł. o zmianę tych decyzji, został im zwrócony grunt zabudowany domem i pomieszczeniami gospodarczymi. Decyzją z 6 lipca 2009 r. Minister Gospodarki stwierdził, że decyzje z 22 kwietnia 1951 r. i z 31 grudnia 1963 r. zostały wydane z naruszeniem prawa w części dotyczącej przedsiębiorstwa zlokalizowanego na nieruchomości A. Ł., a to rozstrzygnięcie potwierdzało bezprawność przejęcia przedsiębiorstwa A. Ł. na własność Skarbu Państwa i otwierało jego spadkobiercom drogę do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych zmierzających do naprawienia szkody wyrządzonej im przez wydanie decyzji z 1951 r. i z 1963 r. Jej wysokość została przez Sąd Okręgowy oznaczona z uwzględnieniem stanu nieruchomości wchodzącej w skład przedsiębiorstwa A. Ł. z chwili jego przejęcia i cen z daty szacowania wysokości szkody. Danych na ten temat dostarczyły Sądowi dwie opinie biegłych, przy czym za rzetelną i wyczerpującą Sąd uznał opinię biegłego M. S. i zasądził na rzecz powodów kwoty odpowiadające wysokości ich udziałów w określonej przez tego biegłego wartości nieruchomości. O odsetkach od zasądzonych kwot Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., od daty wniesienia pozwu, zgodnie z żądaniem powodów. Wyrokiem z 7 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego od wyroku z 27 lipca 2012 r. i zasądził od niego na rzecz powoda A. P. kwotę 5.400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy oraz ocenę prawną sprawy zaprezentowaną przez ten Sąd. Gdy chodzi datę, od której zostały na rzecz powodów zasądzone odsetki od zasądzonego odszkodowania, to Sąd Apelacyjny stwierdził, że jej określenie odpowiada kryteriom, do których odwołuje się art. 481 k.c. Zobowiązania z czynów niedozwolonych mają charakter bezterminowy, a dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia wynikającego z tych zobowiązań po jego wezwaniu o zapłatę. Odsetki należą się zatem wierzycielowi od następnego dnia po dniu wyznaczonym dłużnikowi dla spełnienia świadczenia. Zasądzenie na rzecz wierzyciela odsetek od przyznanego odszkodowania od dnia, w którym zapadł wyrok w sprawie o zasądzenie odszkodowania jest zasadne tylko w tych wyjątkowych wypadkach, gdy wysokość odszkodowania została oznaczona według cen z tej właśnie daty. Obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną, a to oznacza, że zasądzenie odsetek od daty wyrokowania stawiałoby dłużnika w uprzywilejowanej pozycji i skłaniało go do przewlekania procesu o odszkodowanie. Jeśli zatem po weryfikacji w procesie okaże się, że ustalona kwota odszkodowania nie przekracza wysokości kwoty żądanej od dłużnika już wcześniej, to nie ma przeszkód do zasądzenia odsetek od wcześniejszej daty niż data wyroku. Pozwany zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego z 7 lutego 2013 r. skargą kasacyjną w części co do oddalenia jego apelacji od rozstrzygnięcia o odsetkach od kwot odszkodowania zasądzonych na rzecz powodów wyrokiem Sądu Okręgowego. Poznany zarzucił, że orzeczenie w zaskarżonej części zostało wydane z naruszeniem art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i ustalenie odszkodowania należnego powodom według cen z daty orzekania, przy jednoczesnym zasądzeniu odsetek od wcześniejszej daty. Pozwany wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i jego zmianę przez orzeczenie, że powodom należą się odsetki od zasądzonych kwot od dnia wydania wyroku względnie o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Powód A. P. wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.