Wyrok SN z dnia 17 stycznia 2020 r., sygn. IV CSK 579/17

Dla powstania obowiązku zapłaty kary umownej niezbędne jest wystąpienie łącznie dwóch przesłanek pozytywnych. Pierwszą z nich jest istnienie skutecznego postanowienia umownego kreującego obowiązek świadczenia kary. Drugą - niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (lub pojedynczego obowiązku), za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, ocenianego przy uwzględnieniu ewentualnych modyfikacji podstaw lub zakresu odpowiedzialności przyjętych przez strony na podstawie art. 473 § 1 k.c. W orzecznictwie i piśmiennictwie powstały wątpliwości co do zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia. Wyjaśniano, że skoro obowiązek zapłaty kary umownej wynika zawsze z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które może skutkować skorzystaniem przez wierzyciela z powstałego po jego stronie ustawowego lub umownego prawa do odstąpienia od umowy, to zastrzeżenie kary umownej "na wypadek odstąpienia czy wypowiedzenia" należy traktować jako skrót semantyczny, przez który strony zmierzają do nałożenia obowiązku zapłaty kary umownej za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie takiego zobowiązania, które było podstawą odstąpienia od umowy przez drugą stronę. Odmienność tej kary nie dotyczy wówczas przesłanek jej powstania, lecz zakresu potencjalnej szkody, którą z woli stron kompensuje. Ostatecznie przyjęto jednak, że tak oznaczona podstawa wyklucza dopuszczalność wprowadzenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy spowodowanego opóźnieniem lub brakiem spełnienia świadczenia pieniężnego przez dłużnika.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Roman Trzaskowski (przewodniczący)

SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)

SSN Katarzyna Tyczka-Rote

w sprawie z powództwa F. Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowemu "L." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 17 stycznia 2020 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 13 czerwca 2017 r., sygn. akt XII Ga (...),