Niedopuszczalne postanowienia w umowie o pracę – przykłady z praktyki

W przypadku umowy o pracę strony nie mają pełnej swobody w ustalaniu jej treści. Wynika to z przepisów Kodeksu pracy chroniących prawa pracownika. Takich praw pracowniczych, jak m.in. prawo do wynagrodzenia, urlopu czy odpoczynku, nie można korygować w treści umowy o pracę, nawet gdyby obie strony stosunku pracy wyrażały taką wolę. Zamieszczenie w umowie postanowień niezgodnych z przepisami Kodeksu pracy będzie stanowić klauzulę niedozwoloną, a poczynione w niej ustalenia staną się nieważne. Natomiast pracodawcy, który wprowadzi do umowy o pracę niedozwolone klauzule, może grozić odpowiedzialność karna.

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹ Kodeksu cywilnego).

Wszelkie postanowienia umowne łamiące wskazaną zasadę stanowią klauzule niedozwolone. Zawarcie takich postanowień powoduje naruszenie prawa. W praktyce oznacza to, że postanowienia umów o pracę nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy.

1. Przykładowe klauzule niedozwolone w umowach o pracę

Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane w praktyce w umowach o pracę niedozwolone postanowienia umowne.

1.1. Zrzeczenie się wynagrodzenia

W prawie pracy wprost określony jest zakaz rezygnacji pracownika z wynagrodzenia. Kodeks pracy stanowi mianowicie, że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 84 Kodeksu pracy). Każde z postanowień umownych, w których pracownik rezygnuje z prawa do wynagrodzenia za pracę, stanowi klauzulę niedozwoloną.

WAŻNE

Pracownik nie może się zrzec wynagrodzenia za pracę.

Istotą stosunku pracy jest świadczenie pracy przez pracownika i otrzymywanie za nią od pracodawcy wynagrodzenia. Oznacza to, że pracownik nie ma możliwości zrezygnowania z zarobionego wynagrodzenia. Z uwagi na fakt, że jest to powszechnie znana zasada, pracodawcy w praktyce nie proponują pracownikom zrzekania się wprost wynagrodzenia za pracę. Umowy o pracę zawierają jednak różne próby obejścia tego przepisu.