Uchwała SN z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. III CZP 13/18

W umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym roszczenie o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia, nie stanowiącej kosztów udzielonej ochrony ubezpieczonej, przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c.

Teza urzędowa

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Anna Kozłowska (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Krzysztof Strzelczyk

SSN Roman Trzaskowski

w sprawie z powództwa I. M. przeciwko (...) Towarzystwu Ubezpieczeń na Życie S.A. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 10 sierpnia 2018 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 18 grudnia 2017 r., sygn. akt II Ca (...),

"Czy do roszczenia o wypłatę części świadczenia wykupu zatrzymanego przez ubezpieczyciela na podstawie abuzywnych postanowień umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, przysługującego ubezpieczającemu lub ubezpieczonemu będącemu konsumentem przeciwko ubezpieczycielowi, ma zastosowanie trzyletni termin przedawnienia zgodnie z przepisem art. 819 § 1 k.c. czy termin dziesięcioletni zgodnie z przepisem art. 118 k.c?"

podjął uchwałę:

W umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym roszczenie o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia, nie stanowiącej kosztów udzielonej ochrony ubezpieczonej, przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c.

Powódka I. M. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Towarzystwa Ubezpieczeń na Życie S.A. w W. kwoty 10.698,50 zł z odsetkami ustawowymi, wskazując, że kwota ta to bezpodstawnie zatrzymana przez pozwanego kwota opłaty manipulacyjnej, o którą pozwany pomniejszył należną jej wartość wykupu ubezpieczenia w związku z rozwiązaniem łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Orzekając w sprawie, Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo. Z ustaleń i ocen tego Sądu wynikało, że strony w dniu 7 sierpnia 2007 r. zawarły umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym Funduszem kapitałowym (...) Program Inwestycyjny (...). Ogólne warunki umowy (dalej, jako o.w.u.) zawierały postanowienia, z których wynikało, że przedmiotem umowy jest ubezpieczenie życia ubezpieczonego, a zdarzeniami ubezpieczeniowymi objętymi ryzykiem pozwanego ubezpieczyciela są śmierć ubezpieczonego i dożycie przez ubezpieczonego stu lat. Cel umowy został określony jako długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie jednostek uczestnictwa ze środków pochodzących ze składek. W o.w.u. określono również świadczenie ubezpieczeniowe w razie śmierci ubezpieczonego i w razie dożycia stu lat, wskazano, w jaki sposób fundusze pochodzące ze składek są inwestowane, kiedy następuje spełnienie świadczenia ubezpieczeniowego a także, kiedy wygasa umowa, dopuszczono jej wygaśnięcie w razie braku zapłaty składki i dla takich sytuacji ustalono wysokość zobowiązania ubezpieczyciela wobec ubezpieczającego, przewidziano również opłaty jakie pobiera ubezpieczyciel, w tym tzw. opłatę likwidacyjną w razie wygaśnięcia umowy na skutek nieopłacenia składki. Umowa łącząca strony wygasła w dniu 10 lutego 2010 r. wskutek nieopłacenia przez powódkę składki, a pozwany wypłacając wartość wykupu ubezpieczenia zatrzymał środki pieniężne stanowiące opłatę likwidacyjną w dochodzonej kwocie. Sąd pierwszej instancji postanowienie o.w.u. uprawniające ubezpieczyciela do ustalenia i pobrania z subkonta składek regularnych opłaty likwidacyjnej (§ 18 ust. 6 o.w.u.) ocenił jako niedozwoloną klauzulę umowną wskazując na jej sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą interes konsumenta w rozumieniu art. 385 pkt 12, 13, 14, 16 i 17 k.c. łącznie. Taka kwalifikacja § 18 ust. 6 o.w.u. prowadziła Sąd do wniosku o niezwiązaniu nią stron, a tym samym o powstaniu po stronie powódki wymagalnego roszczenia o zwrot zatrzymanej w ten sposób kwoty. Biorąc pod uwagę, że pozwany, z powołaniem się na art. 819 § 1 k.c. statuujący trzyletni termin przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia, podniósł zarzut przedawnienia takiego roszczenia, Sąd pierwszej instancji wyraził pogląd, że przepis ten ma zastosowanie do wszelkich roszczeń, jakie wynikają z umowy ubezpieczenia, w tym roszczeń o nienależyte jej wykonanie i wykluczył dopuszczalność zastosowania w takiej sytuacji, jako podstawy prawnej realizowanego roszczenia, przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z uwagi zatem na upływ, przed wniesieniem pozwu, trzyletniego terminu przedawnienia, powództwo podlegało oddaleniu.