Wyrok SN z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. II UK 220/14

Nie ma podstaw do przenoszenia warunków pracy z jednej gałęzi gospodarki (wynikającej z załącznika do ozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze) na drugą, skoro o prawie do emerytury nie decyduje stopień podobieństwa wykonywanych prac, lecz zatrudnienie w określonej branży, gdyż dopiero zatrudnienie wykonywane w takich warunkach umożliwia wcześniejsze ziszczenie się ryzyka emerytalnego (szybszej utraty sprawności psychofizycznej pracownika). Nie budzi wątpliwości, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego przysługuje jedynie osobom wykonującym prace w ramach pracowniczego zatrudnienia, przy czym powyższe stwierdzenie należy uzupełnić, że chodzi o zatrudnienie pracownicze w branży, do której zakwalifikowany jest (był) zakład pracy, albowiem dopiero w ten sposób zinterpretowane prawo materialne realizuje cel, jakim jest zakreślenie granic podmiotowych i przedmiotowych kręgu osób uprawnionych do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Jolanta Frańczak

SSN Zbigniew Hajn

w sprawie z wniosku A. R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 lipca 2015 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 14 stycznia 2014 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 14 stycznia 2014 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O.z dnia 4 lipca 2013 r. w sprawie z wniosku A. R. o prawo do wcześniejszej emerytury, uznając że wnioskodawca udowodnił 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach i w związku z tym spełnił przesłanki określone w art. 32 w związku z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748, dalej jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS lub ustawa), co uzasadniało przyznanie dochodzonego świadczenia. W stanie faktycznym sprawy, wnioskodawca (urodzony w 1952 r.), wykazał na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólny staż ubezpieczeniowy w wysokości 28 lat 4 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Decyzją z dnia 6 marca 2013 r. organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawcy wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wskazując w uzasadnieniu, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował on wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od dnia 1 listopada 1974 r. do dnia 31 października 1992 r. w Przedsiębiorstwie Robót Instalacyjno - Montażowych Budownictwa w O., ponieważ w wydanym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 6 kwietnia 1993 r. zakład pracy nie określił prawidłowo obowiązującego wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), stwierdzając nadto niepodpisanie świadectwa przez osobę upoważnioną. Kolejną decyzją z dnia 13 maja 2013 r. organ rentowy ponownie odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wskazując w uzasadnieniu, że na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował on wymaganego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie uchylono decyzję z dnia 6 marca 2013 r. Wnioskodawca we wskazanym w decyzji okresie zatrudniony był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Robót Instalacyjno - Montażowych Budownictwa Rolniczego w O. Początkowo od dnia 1 listopada 1974 r. pracował w tym zakładzie na stanowisku majstra robót elektrycznych, na którym bezpośrednio nadzorował pracę 9 elektryków z podległej mu brygady. Jako majster elektryków pracował na budowach razem z elektrykami, których nadzorował. Na tym stanowisku zajmował się też zaopatrzeniem, przy czym czynności wykonywane poza budową zajmowały mu około 2 - 3 godziny i to zwykle raz w miesiącu. Po ukończeniu kursów mistrzów dyplomowanych powierzono wnioskodawcy - od dnia 1 stycznia 1980 r., stanowisko kierownika robót, na którym nadal wykonywał te same obowiązki co poprzednio na stanowisku majstra robót elektrycznych. Wyrokiem z dnia 4 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w O. uwzględnił odwołanie wnioskodawcy i zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 1 marca 2013 r. oraz umorzył postępowanie w zakresie odwołania od decyzji dnia 6 marca 2013 r., zasądzając od pozwanego na rzecz wnioskodawcy koszty postepowania. W uzasadnieniu wyroku Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioskodawca, początkowo pracował na stanowisku majstra robót elektrycznych, zaś od dnia 1 stycznia 1980 r. na stanowisku kierownika robót, na którym pracował już do końca zatrudnienia do dnia 31 października 1992 r. Mimo zmiany stanowiska wnioskodawca wykonywał identyczne czynności jak majster robót elektrycznych. Z tych względów Sąd pierwszej instancji zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych prace związane z bezpośrednim nadzorem technicznym pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy elektromonterów instalacji elektrycznych przemysłowych, przyjmując że było to sprawowaniu dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego, akceptując ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, jak i zapadłe orzeczenie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Robót Instalacyjno - Montażowych Budownictwa w O. (na stanowisku majstra robót elektrycznych i kierownika robót, wykonywał pracę w warunkach szczególnych ujętą w wykazie A dziale XIV poz. 24 w związku z praca ujętą w wykazie A dziale II poz. 1, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości, pełnomocnik organu rentowego zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., poprzez ich błędną wykładnię, niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że "prace osób zatrudnionych przy instalacji urządzeń elektrycznych w budownictwie stanowią prace w warunkach szczególnych uprawniające do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury jako wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, oraz że dozór nad takimi stanowiskami pracy stanowi pracę w warunkach szczególnych określoną przepisem § 4 ust. 1 tego rozporządzenia pomimo, że prawo do wcześniejszej emerytury przysługiwać może jedynie osobom, które stale i w pełnym wymiarze sprawują kontrolę międzyoperacyjną. kontrolę jakości i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, a zatem prace przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych w energetyce" oraz naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy - art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. poprzez "niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku (...), a w szczególności nie odniesienie się do zarzutów apelacyjnych organu rentowego", wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania. W odpowiedzi na skargę kasacyjną, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o wydanie postanowienia odmawiającego przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie w przypadku przyjęcia skargi do rozpoznania, o jej oddalenie wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania, w tym kosztach zastępstwa procesowego.