Wyrok SN z dnia 18 lutego 2015 r., sygn. III UK 114/14

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Halina Kiryło (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

SSN Dawid Miąsik

w sprawie z odwołania Z. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o emeryturę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 lutego 2015 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 20 marca 2014 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił wnioskodawcy Z. K. prawa do emerytury w obniżonym wieku wskazując, że wnioskodawca nie udowodnił posiadania pełnych 15 lat pracy w warunkach szczególnych przypadających przed dniem 1 stycznia 1999 r. Organ rentowy uznał za udowodniony okres pracy w tych warunkach wynoszący tylko 10 lat 7 miesięcy i 26 dni. Nie uznał natomiast szczególnych warunków pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie zatrudnienia w Kółku Rolniczym w K. na stanowisku trakowego od 17 czerwca 1983 r. do 30 września 1990 r. wskazując, że stanowisko pracy podane przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 13 marca 2012 r. nie odpowiada przepisom Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku ani przepisom resortowym.

Na skutek odwołania ubezpieczonego Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2013 r. odwołanie wnioskodawcy oddalił. Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawca był zatrudniony w Kółku Rolniczym w okresach od 17 czerwca 1983 r. do 15 listopada 1986 r. i od 1 stycznia 1989 r. do 30 września 1990 r. na stanowiskach trakowego i kierowcy ciągnika. Wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku trakowego, lecz z uwagi na małą ilość pracowników wykonywał w tartaku wszystkie potrzebne prace. Wnioskodawca pracował przy ładowaniu kloców na wózek i przewożeniu ich do hali traka, obsługiwał trak, układał tarcice na wózek i przewoził na plac, układał tarcicę na placu, wywoził trociny, ostrzył piły na szlifierce, dokonywał naprawy traka w razie awarii, obcinał tarcicę na cyrkularce. W tartaku nie było żadnych maszyn ani urządzeń służących do przenoszenia kloców z miejsca ich położenia na wózek. Kloce były przetaczane na wózek ręcznie, a następnie wózkiem szynowym ręcznie popychanym przewożone do hali traku, gdzie były również ręcznie przetaczane ponownie na wózek podawczy przy traku, a następnie ręcznie podciągane do traku do momentu ich uchwycenia przez walce posuwowe. Trociny były wynoszone ręcznie, bądź wywożone taczkami i składane w pryzmy na placu. Trak był wyposażony w 12 pił, które były codziennie wyciągane z ram i ostrzone ręcznie na ostrzałce elektrycznej. Ostrzenie zajmowało przeciętnie od 1 godziny do dwóch godzin. Wszyscy pracownicy tartaku, w tym wnioskodawca wykonywali wszystkie wymienione wyżej prace. Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 13 marca 2012 r., w którym stwierdził, że wnioskodawca wykonywał prace operatora traku, robotnika transportowego i przeładunkowego drewna oraz ostrzenie pił, które zaliczył do prac wymienionych w dziale VIII poz. 1 pkt 1, 2 i 3 wykazu A stanowiącego załącznik do Uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych z dnia 14 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych kółek rolniczych. Według Sądu pierwszej instancji stanowisko organu rentowego kwestionujące to świadectwo jest uprawnione, gdyż, zawiera ono niezgodne z rzeczywistością stwierdzenie okresu zatrudnienia wnioskodawcy, ponieważ, jak to wynika z ustaleń dokonanych przez Sąd wnioskodawca nie pracował w całym okresie wskazanym w świadectwie, tylko w okresach od 17 czerwca 1983 r. do 15 listopada 1986 r. i od 1 stycznia 1989 r. do 30 września 1990 r., a w międzyczasie korzystał z wypłat świadczenia rehabilitacyjnego oraz renty z tytułu niezdolności do pracy. Nadto świadectwo wymienia różne prace wykonywane przez wnioskodawcę, lecz dokonuje ich kwalifikacji tylko według Działu VIII poz. 1 wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie. Z wykazu A stanowiącego załącznik do Uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych z dnia 14 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych Kółek rolniczych wynika, że pracę wymienioną w poz. 1 działu VIII wykonują: ładowacz, robotnik przeładunkowy i operator maszyn, urządzeń i sprzętu przeładunkowego. W świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych pracodawca stwierdził, że wnioskodawca wykonywał wszystkie trzy wyżej wymienione prace, co nie odpowiadało rzeczywistości, bowiem z ustaleń faktycznych wynika, że w tartaku nie było żadnych maszyn, urządzeń i sprzętu przeładunkowego, a zatem wnioskodawca nie mógł wykonywać pracy operatora tego sprzętu. Zasadniczym powodem odmowy świadectwu waloru dowodowego jest ustalenie, że praca wnioskodawcy wykonywana w tartaku nie była ograniczona do czynności załadunkowych i wyładunkowych, gdyż przeprowadzone postępo-wanie odwoławcze wykazało, że wnioskodawca wykonywał nie tylko prace transportowe tylko wszystkie potrzebne do funkcjonowania tartaku, tj. obsługiwał trak, cyrkularkę, wykonywał czynności naprawcze i konserwacyjne przy tych urządzeniach, ostrzył piły, wynosił trociny. Z wymienionych czynności do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należy praca ostrzarza, którą w tartaku wykonywano codziennie przez godzinę, a najdłużej dwie godziny. Pozostałe czynności nie należą do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Z treści opinii biegłego z zakresu BHP wynika, że czynności należące do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie zajmowały wnioskodawcy więcej niż 30% do 40% codziennego czasu pracy. Dokładne ustalenie tej okoliczności nie jest możliwe, lecz z zebranego materiału dowodowego wynika, że obsługa traka i cyrkularki, czynności porządkowe w tartaku, usuwanie trocin oraz czynności pomocnicze i konserwacyjne przy traku stanowiły istotną część zakresu obowiązków wnioskodawcy, co uniemożliwia przyjęcie, że wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych, bo prace wymienione w wykazie A uznaje się za wykonywane w szczególnych warunkach, jeżeli pracownik wykonuje je stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy czynności załadowczych i wyładowczych oraz ostrzenia pił i dlatego brak jest podstaw do zaliczenia okresów jego pracy w tartaku do okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Jako podstawę prawną swojego orzeczenia Sąd Okręgowy wskazał przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 477 § 1 k.p.c.