Wyrok SN z dnia 26 marca 2014 r., sygn. II UK 368/13

Jeżeli uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia konkretnej pracy wynika z własnej jej branżowej specyfiki, to należy odmówić tego szczególnego waloru pracy wykonywanej w innym dziale przemysłu. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości, czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Bogusław Cudowski

SSN Krzysztof Staryk

w sprawie z wniosku R. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T. o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 marca 2014 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 9 kwietnia 2013 r.

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z 9 kwietnia 2013 r., na skutek apelacji organu rentowego, zmienił wyrok Sądu Okręgowego w T. z 23 października 2012 r. i oddalił odwołanie wnioskodawcy R. S. od decyzji pozwanego z 9 lipca 2012 r., odmawiającej mu prawa do wcześniejszej emerytury wobec nieudowodnienia 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sporne było zatrudnienie wnioskodawcy jako praca w szczególnych warunkach od 13 listopada 1973 r. do 28 lutego 1989 r. Wnioskodawca odwoływał się do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego - Dz. Urz. MG. z 1987 r. nr 4, poz. 7 (poniżej jako "zarządzenie nr 7"), a ściślej do wykazu A tego zarządzenia, dział III ("W hutnictwie i przemyśle metalowym"), poz. 23 pkt 8 ("operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych (tokarz, frezer itp.)") i twierdził, że wykonywał taką pracę. Na potwierdzenie wskazał świadectwo pracy z 13 lipca 2004 r., pismo specjalisty bhp z 12 lipca 2004 r. oraz zeznania świadka kierownika działu mechanicznego. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca rozpoczął pracę 13 listopada 1973 r. w Przędzalni Czesankowej jako frezer. Przydzielono mu frezarkę, na której wykonywał koła zębate o zarysie prostym i stożkowym, koła śrubowe, różnego rodzaju korpusy, tj. elementy do montażu maszyn. Tworzył nowe elementy, regenerował stare. Pracował na żeliwnym materialne. Jego frezarka dostosowana była do obróbki żeliwnych wyrobów i w związku z tym tylko wnioskodawca otrzymywał taki materiał do obróbki. Jego stanowisko pracy nie było oddzielone od pozostałych stanowisk tokarskich, ślusarskich, czy szlifierskich. Wszyscy pracowali na jednej hali. W takim charakterze wnioskodawca pracował stale do 18 lutego 1989 r. Nie wykonywał innych prac niż frezerskie. Był operatorem do obróbki wiórowej wyrobów żeliwnych. Jako frezer wyrobów żeliwnych pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Angaż tokarza otrzymał z uwagi na wyższą stawkę zaszeregowania. Faktycznie czynności tokarskich nie wykonywał. Świadectwo pracy z 13 lipca 2004 r. potwierdzało wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze od 13 listopada 1973 r. do 28 lutego 1989 r., podając wykaz A, dział III, poz. 23, pkt 8 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wykaz stanowiący załącznik nr 1 do zarządzenia nr 7. Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku frezera, czy tokarza-frezera, obsługując frezarkę przystosowaną do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych. Nie jest istotne, czy miał angaż frezera czy tokarza. Najważniejsze jest to, że pracował na maszynie przystosowanej do obróbki odlewów żeliwnych. Legitymuje się tym samym 15 - letnim stażem pracy w warunkach szczególnych bowiem jego praca odpowiada rodzajowi pracy z działu III, poz. 23 pkt 8 wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 7. Pozostałe przesłanki emerytury nie były spore i dlatego Sąd Okręgowy zmienił decyzję pozwanego i przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (niżej jako "ustawa emerytalna"). W apelacji pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego i procesowego przez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych. Nie przesłuchano bezpośredniego przełożonego wnioskodawcy. Dowód ten był istotny, gdyż w aktach osobowych znajdują się jedynie angaże, brak jest natomiast zakresu obowiązków wnioskodawcy i dowodu na okoliczność, że był operatorem maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych, a tylko takie prace są - według wykazu A, dział III, poz. 23, pkt 8 zarządzenia nr 7 - zaliczane do prac w warunkach szczególnych. Ogólnikowe zeznania wnioskodawcy nie były wystarczające do ustalenia wymaganej pracy w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny stwierdził, że świadectwo pracy z 13 lipca 2004 r. z Przędzalni Czesankowej M. i pismo z 12 lipca 2004 r. (specjalisty bhp) stanowią dokumenty prywatne (art. 245 k.p.c.) i mogą być weryfikowane. Dokumenty te nie zawierają prawidłowego wskazania rodzaju wykonywanej pracy według pozycji, działu i wykazu, stanowiącego załącznik do rozporządzenia. Wnioskodawca na podstawie tych dokumentów nie wykazał, że pracował stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku pracy w szczególnych warunkach. Konieczny był dowód z zeznań świadka L. Z. Wynika z nich, że w spornym okresie zatrudnienia, pomimo zmian nazewnictwa stanowiska pracy: frezer, tokarz, tokarz-frezer czy ślusarz remontowy, wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace frezerskie, polegające na wybijaniu, oczyszczaniu i wykańczaniu odlewów żeliwnych. W sprawie decydujące i negatywne znaczenie ma jednak to, że Przędzalnia Czesankowa należała do przemysłu lekkiego, a nie hutniczego i metalowego. Przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały w nim przypisane (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 r., II UK 166/11). Sąd Okręgowy nieprawidłowo zatem przyjął, że wnioskodawca zatrudniony w zakładzie należącym do przemysłu lekkiego, wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w dziale III, poz. 23, wykaz A, rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (niżej jako "rozporządzenie"). Prawo do wcześniejszej emerytury wynika z pracy w trudnych warunkach co przyczynia się do obniżenia wydolności organizmu, stanowi więc przywilej i odstępstwo od powszechnej emerytury, zatem regulujące ją przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego odstępstwo (wyrok Sądu Najwyższego z 9 czerwca 2011 r., I UK 393/10). Niedopuszczalne jest dokonywanie rozszerzającej wykładni przepisów rozporządzenia przez przypisywanie wnioskodawcy prac z wykazu do rozporządzenia, w oderwaniu od stanowiskowo - branżowego charakteru wyodrębnienia tych prac (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2011 r., III UK 174/10). Praca określona w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach do rozporządzenia nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 2005 r., I UK 41/05). Wnioskodawca w spornym okresie nie wykonywał żadnej z prac wymienionych w dziale VII "W przemyśle lekkim", wykaz A do rozporządzenia. Prace wnioskodawcy nie stanowiły prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazach A i B do rozporządzenia. Wnioskodawca nie udowodnił takiej pracy (art. 232 k.p.c.). To zdecydowało o zmianie wyroku Sądu Okręgowego i oddaleniu odwołania wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.