Wyrok SN z dnia 26 listopada 2013 r., sygn. II PK 65/13

1. Limitujący wysokość obowiązku odszkodowawczego pracodawcy z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę art. 47¹ k.p. sprawia, iż roszczenie o odszkodowanie na podstawie art. 45 § 1 k.p. jest roszczeniem o zapłatę z góry określonej, zryczałtowanej sumy pieniężnej (roszczeniem o świadczenie pieniężne), nie stanowi natomiast surogatu indywidualnie oznaczonego dobra, utraconego na skutek bezprawnego działania pracodawcy.

2. Roszczenia wynikające z praw podmiotowych względnych, a takimi są zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstają jednocześnie z powstaniem prawa podmiotowego, które jest ich źródłem i istnieją bez względu na to, czy są wymagalne. Zobowiązanie (art. 353 § 1 k.c.) to określony stosunek prawny, w którym pewna osoba może żądać od innej osoby określonego świadczenia, ta inna osoba zaś powinna świadczenie to spełnić. Powstanie zobowiązania to tym samym powstanie stosunku prawnego, nie zaś chwila, w jakiej w ramach tego stosunku roszczenia te stają się wymagalne.

3. Co do zasady "odpowiednie" stosowanie art. 358¹ § 3 k.c. do wynagrodzenia za pracę polega na ograniczeniu wynikającej z przepisu możliwości zmiany wysokości tylko tego wynagrodzenia, które nie zostało wypłacone w terminie.

4. Podstawą roszczenia restytucyjnego (art. 398 § 1 k.p.c. w związku z art. 415 k.p.c.) są przepisy Kodeksu cywilnego. W konsekwencji przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które dotyczą roszczenia restytucyjnego, są wyłącznie przepisami o charakterze proceduralnym i ustanawiają tylko uproszczony tryb dochodzenia tego roszczenia, a jego podstawę materialnoprawną stanowią przepisy Kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu (nienależnym świadczeniu). Możliwość złożenia wniosku restytucyjnego jest dodatkowym przywilejem strony i w związku z tym do jej wyboru pozostawiono skorzystanie z uproszczonej formy zwrotu spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub dochodzenie go w osobnym procesie. Zatem wniosek restytucyjny jest równoważny powództwu o zwrot nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c. Jego pozytywne rozstrzygnięcie przez sąd tworzy stan osądzenia sprawy o zwrot spełnionego świadczenia niezależnie od ewentualnych uchybień polegających na niezastosowaniu właściwych przepisów prawa materialnego dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia).