Wyrok SN z dnia 2 października 2013 r., sygn. II UK 69/13

Dla kwalifikowania pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych, nie jest przeszkodą, że w oddziałach czy wydziałach zakładu, wykonywane są także inne czynności. Przesądzające jest czy jako podstawowe wykonywane w nich były prace w szczególnych warunkach.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

SSA Magdalena Kostro - Wesołowska

w sprawie z wniosku W. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 października 2013 r., skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 11 października 2012 r.

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 11 października 2012 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację wnioskodawcy W. S. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. z dnia 28 maja 2012 r., w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G., o prawo do emerytury. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji jak i zapadłe orzeczenie, którym oddalono odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego z dnia 13 października 2009 r., odmawiającej przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, dochodzonej w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), wobec nieudokumentowania przez wnioskodawcę 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy - rozpoznając sprawę po raz drugi, po uchyleniu wyroku z dnia 29 czerwca 2010 r., zmieniającego zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznającego wnioskodawcy prawo do dochodzonego świadczenia - ustalił, że wnioskodawca (ur. 16 października 1949 r.), niepracujący od dnia 16 października 2009 r., w dniu 15 września 2009 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury, wniósł także o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. W toku postępowania organ rentowy uznał za udowodniony okres 28 lat, 6 miesięcy i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 13 lat, 7 miesięcy i 5 dni pracy w szczególnych warunkach. Decyzją z dnia 13 października 2009 r. organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Do pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 31 grudnia 1996 r., w Przedsiębiorstwie Usługowo - Produkcyjnym "C." Sp. z o.o. w G. na stanowisku kierownika Zakładu Obróbki Drewna w L. Przedsiębiorstwo to zajmowało się produkcją wyrobów z drewna do ogrodów, zaś do obowiązków ubezpieczonego, jako kierownika zakładu, należało rozliczanie czasu pracy pracowników, nadzór nad ich pracą, sprawdzanie wyników pracy, zaopatrzenie w materiały biurowe, fakturowanie zleceń, rozliczanie terminowości robót, jakości produktów, organizacja produkcji wyrobów drewnianych, nabór pracowników, dopilnowanie załadunku produktów dla odbiorców. Produkcja odbywała się na podstawie zleceń z przedsiębiorstwa "C." w G. Wnioskodawca zapoznawał się ze zleceniami, planował ich wykonanie oraz przydzielał pracę poszczególnym pracownikom. Był jedynym pracownikiem biurowym, wykonywał pracę w budynku biurowym na terenie zakładu pracy. Połowę czasu pracy ubezpieczony przebywał na terenie zakładu, nadzorując bezpośrednio jakość pracy, drugą połowę zajmowało mu planowanie zleceń produkcyjnych, ustalanie przydziału pracy dla poszczególnych pracowników. Praca w zakładzie w L. odbywała się na dwie zmiany, na jednej zmianie pracowało około 6 pracowników. Produkcja polegała na sklejaniu wyrobów zarówno z gotowych elementów jak i z elementów wykonywanych w zakładzie. Pracownicy wykonywali pracę w zakładzie w L. przy użyciu maszyn. Impregnowanie drewna odbywało się metodą ręczną poprzez zanurzenie w wannie. Zakład nie posiadał urządzeń do dyfuzyjnej impregnacji drewna, tzw. autoklawów, nie produkował również wyrobów z wikliny, zaś jedynym materiałem używanym do produkcji było drewno sosnowe. Część produktów była ręcznie impregnowana, część była sprzedawana w stanie surowym. Wyrokiem z dnia 28 maja 2012 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G. oddalił odwołanie wnioskodawcy, wskazując, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło, że okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 31 grudnia 1996 r. był okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach. Sąd uznał, że nie można przyjąć, by wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), w którym mowa jest o kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Obowiązki wnioskodawcy na powyższym stanowisku sprowadzały się do zapewnienia właściwej organizacji pracy w zakładzie, wykonywał on typową pracę biurowo - administracyjną i nie świadczył pracy (nie przebywał) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w miejscu zatrudnienia pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach. Nadto, produkcja galanterii ogrodowej w Zakładzie Obróbki Drewna w L. nie była związana technologicznie z pracami polegającymi na impregnowaniu drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielaniu wikliny lub pracą w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne (wykaz A, dział VI, poz. 5 i 7). W zakładzie, impregnowanie drewna odbywało się tylko metodą ręczną poprzez zanurzenie w wannie, zakład nie posiadał urządzeń do dyfuzyjnej impregnacji drewna, tzw. autoklawów oraz nie produkował wyrobów z wikliny, natomiast część produktów była sprzedawana w stanie surowym. Sąd Apelacyjny - również rozpoznający sprawę ponownie, po uchyleniu jego wyroku przez Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 5 października 2011 r., II UK 48/11), oddalił apelację wnioskodawcy, wskazując że zgodnie z art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 ust. 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r., zaliczenie pracy do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy przyznanie prawa do emerytury w niższym od powszechnego wieku emerytalnym, jest możliwe tylko wtedy, gdy praca taka jest (była) wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Łączne odczytanie § 2 ust. 1 i pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z 1983 r., w ocenie Sądu prowadzi do wniosku, że praca polegająca na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym może być uznana za pracę w szczególnych warunkach, jeżeli pracownik stale w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym stanowisku pracy sprawował taką kontrolę lub dozór na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A. Zatem wnioskodawca sprawując nadzór i kontrolę międzyoperacyjną, niezależnie od tego ile czasu poświęcił na bezpośredni nadzór pracowników, a ile na inne czynności związane z dozorem, stanowiące jego integralną część (dokumentacja, prace biurowe, planowane zleceń produkcyjnych, ustalanie podziału pracy dla pracowników), byłby pracownikiem pracującym w szczególnych warunkach, jeśliby nadzorowani pracownicy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy pracowali na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pracownicy Zakładu Obróbki Drewna w L. wykonywali impregnowanie drewna metodą kąpieli w wannach, impregnowanie metodą dyfuzyjną nie było stosowane, nie wykonywano także produktów z wikliny, zaś część produkcji w ogóle nie była impregnowana i sprzedawano ją w stanie surowym; prace z użyciem klejów o nieustalonym składzie były wykonywane jedynie przy produkcji płotów. W ocenie Sądu drugiej instancji oznacza to, że nie można uznać, że pracownicy pracowali w warunkach określonych pkt 5, działu VI, wykazu A rozporządzenia z 1983 r. Nie można także uznać, że pracownicy pracowali w warunkach określonych w pkt 7, działu VI, wykazu A rozporządzenia z 1983 r. bowiem wnioskodawca nie udowodnił, że wykonywali prace w klejowniach z użyciem klejów zawierających rozpuszczalniki organiczne. Ponadto, nawet gdyby przyjąć, że w Zakładzie Obróbki Drewna w L. wykonywana była impregnacja drewna, to okoliczność, że część produkcji w ogóle nie była impregnowana i sprzedawano ją w stanie surowym powoduje, iż nie można uznać takiej pracy (impregnowanie drewna metodą ręczną), za wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a tym samym nie można uznać - z tego samego powodu - nadzoru nad taką pracą, za pracę w szczególnych warunkach. Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną w całości pełnomocnik wnioskodawcy, wskazując na nieważność postępowania - art. 2 § 1 k.p.c., art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. i art. 379 pkt 1 k.p.c. wynikającą z niedopuszczalności drogi sądowej, bowiem Sąd podjął się rozpoznania sprawy, mimo, że wnioskodawcy nie została doręczona decyzja organu rentowego odmawiająca przyznania prawa do emerytury a jedynie jej projekt (brak podpisu na decyzji), a znajdująca się w aktach sprawy również podpisana decyzja (k. 55 akt rentowych), nie została podpisana przez upoważnione osoby ani też doręczona wnioskodawcy. Ponadto pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1988 r. o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, oraz § 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez niewłaściwe przyjęcie przez Sąd Apelacyjny, że zakwalifikowanie pracy jako świadczonej w warunkach szczególnych byłoby uzasadnione jedynie w przypadku, gdyby świadczona praca składała się z wszystkich określonych w punkcie 5 Działu VI wykazu A czynności, tj. "gdyby polegała ona na impregnowaniu drewna metodą dyfuzyjną i ręczną oraz wybielaniu wikliny (...)", wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, poprzez stwierdzenie, że wnioskodawca nabył prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.