Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 26 stycznia 2006 r. sygn. III UZP 2/05

Sąd Najwyższy w składzie:

Prezes SN Walerian Sanetra (przewodniczący)

SSN Beata Gudowska (sprawozdawca)

SSN Józef Iwulski

SSN Roman Kuczyński

SSN Jerzy Kuźniar

SSN Zbigniew Myszka

SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca, uzasadnienie)

Protokolant Agnieszka Płachta

z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn

po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 26 stycznia 2006 r. wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 14 listopada 2005 r., sygn. akt RPO-518302-III/05/LN, skierowanego przez Prezesa Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

„czy dopuszczalne jest kwestionowanie przez organ rentowy niezdolności do pracy osoby, która przed 1 września 1997 r. była nieprzerwanie od dziesięciu lat inwalidą i z tego tytułu pobierała rentę?”

podjął uchwałę:

Osoba, która przed dniem 1 września 1997 r. była nieprzerwanie od 10 lat inwalidą i z tego tytułu pobierała rentę, może być skierowana przez organ rentowy na badania lekarskie w celu ustalenia jej niezdolności do pracy jako przesłanki prawa do renty (art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).

UZASADNIENIE

W przedstawionym zagadnieniu prawnym Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził wątpliwości związane z wywołującą rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestią stosowania przepisu § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badania przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 ze zm.) obowiązującego do 31 sierpnia 1997 r. Przepis ten stanowił, że nie wyznacza się terminów badań kontrolnych osób, których inwalidztwo trwało nieprzerwanie ponad dziesięć lat, licząc od daty powstania inwalidztwa. W niepublikowanym wyroku z dnia 11 maja 2005 r., III UK 29/05 Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że dopuszczalne jest kwestionowanie przez organ rentowy niezdolności do pracy osoby, która przed 1 września 1997 r. była nieprzerwanie od dziesięciu lat inwalidą i z tego tytułu pobierała rentę, a zmiana stanu prawnego od dnia 1 września 1997 r. nie stoi na przeszkodzie do przeprowadzenia badań kontrolnych takich osób. Sąd Najwyższy stwierdził, że na organie rentowym spoczywa ustawowy obowiązek aktualizacji „na przyszłość” prawa do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy, które nie mają charakteru „zamkniętego”, skoro zmianie ulega „stopień niezdolności do pracy” ubezpieczonego, stanowiący jedną z istotnych przesłanek ustawowych warunkujących prawo do renty (art. 107 w związku z art. 101 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Odmienna interpretacja, wykluczająca dopuszczalność aktualizacji prawa do tych świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy nabytych przed dniem wejścia w życie powyższych przepisów, byłaby niezgodna z konstytucyjną zasadą równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP). Z dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli począwszy od dnia 1 stycznia 1999 r., obowiązuje ustawowa zasada prawna, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w tej ustawie ustaje jeżeli ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa (art. 101 pkt 1). Zasada ta dotyczy także świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy, a w konsekwencji oznacza to, że dopuszczalne jest przeprowadzenie badania lekarskiego na wniosek lub z urzędu w celu ustalenia w konkretnym wypadku ewentualnej zmiany stopnia niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub ponownego jej powstania (art. 107). W wyroku tym Sąd Najwyższy uznał za nietrafne stanowisko zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2002 r., II UKN 747/00 (OSNP 2003 nr 21, poz. 522), wedle którego nie jest dopuszczalne kwestionowanie przez organ rentowy niezdolności do pracy osoby, która przed 1 września 1997 r. była nieprzerwanie od dziesięciu lat inwalidą i z tego tytułu pobierała rentę, a zmiana stanu prawnego od dnia 1 września 1997 r. nie daje podstaw do przeprowadzenia badań kontrolnych takich osób.