Interpretacja indywidualna z dnia 21 sierpnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.552.2024.2.MKA

Skutki podatkowe otrzymania zwrotu oraz umorzenia części kredytu na podstawie ugody bankowej - zaniechanie poboru podatku.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanych zdarzeń przyszłych w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

9 lipca 2024 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 8 lipca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych zawarcia ugody bankowej. Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 13 sierpnia 2024 r. (wpływ 16 sierpnia 2024 r.). Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowany będący stroną postępowania:

Pan (…);

2)Zainteresowana niebędąca stroną postępowania:

Pani (…);

Opis zdarzeń przyszłych

Wnioskodawcy nabyli na podstawie Umowy sprzedaży z 26 lutego 2008 r., przed notariuszem (…), Rep A (…) („Nieruchomość") działkę ewidencyjną nr (…), przy ulicy (…) (KW nr (…)) za kwotę 555 000,00 zł.

W celu nabycia Nieruchomości 14 lutego 2008 r. pomiędzy Wnioskodawcami a (…) została zawarta umowa nr (…) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (…) waloryzowanych kursem CHF („Umowa") na kwotę 405 000,00 zł.

Pokrycie kosztów zakup nastąpiło częściowo ze środków własnych 150 000 zł - pozostała część została sfinansowana w całości zaciągniętym kredytem w kwocie 405 000 zł.

Kredyt został zaciągnięty wyłącznie na zakup przedmiotowej Nieruchomości. Kredyt hipoteczny został zabezpieczony hipotecznie (hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 607 000,00 zł).

Wnioskodawcy nigdy wcześniej nie skorzystali z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zabezpieczonego hipotecznie, zaciągniętego na zakup innej inwestycji przeznaczonej na cele mieszkaniowe.

Wnioskodawcy po nabyciu nieruchomości uzyskali prawomocne pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego na potrzeby własne na przedmiotowej działce, niemniej jednak, z uwagi na znaczne wahania kursu CHF, do dnia dzisiejszego nie rozpoczęli prac budowlanych.

Pomiędzy Stronami przed Sądem Apelacyjnym w (…), sygn. akt: (…) toczy się obecnie postępowanie na skutek wniesionej przez (…) apelacji od Wyroku Sądu Okręgowego w (…), sygn. akt: (…) stwierdzającego nieważność Umowy.

Bank zaproponował Wnioskodawcom zawarcie Ugody. Zgodnie z projektem ugody §1 ust 4 „Bank zwalnia Kredytobiorcę/ów z długu (umarza zadłużenie Kredytobiorcy/ów z tytułu kredytu) w kwocie 388 909,07 PLN ustalonej przez Strony i wskazanej w ust 3 powyżej, a Kredytobiorca/y dokonane zwolnienie z długu przyjmuje/ją." Zastrzec należy, że kwota ta może ulec zwiększeniu z uwagi na fakt, że raty kapitałowo - odsetkowe w dalszym ciągu są spłacane.

Ponadto „Bank dodatkowo zwróci na rzecz Kredytobiorcy/ów ustalaną przez Strony kwotę 50 000,00 PLN." Zastrzec należy, że kwota ta może ulec zwiększeniu z uwagi na fakt, że raty kapitałowo - odsetkowe w dalszym ciągu są spłacane, co wpłynie na finalne ustalenie zarówno kwoty umorzonego zobowiązania jak i należnej do zwrotu kwoty przez (…) na rzecz Wnioskodawców. Kwoty te natomiast nie będą niższe niż określone w projekcie ugody. Zwrot wynika z nadpłaty rat kapitałowo-odsetkowych powstałych w związku z zawartą Umową i udzielonym kredytem.

Zgodnie z projektowanym postanowieniem §1 ust. 15:

„15. Kredytobiorca/y przyjmuje/ą do wiadomości, że w wyniku zwolnienia z długu (umorzenia), w odniesieniu do kwoty wskazanej w § 1 ust. 4 Ugody, po jego/ich stronie powstaje przychód, a w związku z tym Bank ma obowiązek informacyjny (musi wystawić informację PIT-11 zgodnie z właściwymi przepisami prawa). Jednocześnie Kredytobiorca/y przyjmuje/ą do wiadomości, że aby do osiągniętego przychodu zastosowanie miała regulacja rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe niezbędne jest spełnienie przez Kredytobiorcę/ów warunków określonych w tym rozporządzeniu. W tym celu Kredytobiorca/y potwierdza/ją oświadczeniem, że Kredyt został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku kilku kredytów, że zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych jednego gospodarstwa domowego lub więcej niż jednego gospodarstwa domowego (o których mowa w Rozporządzeniu) oraz że nie skorzystał/li z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu żadnego innego kredytu mieszkaniowego zabezpieczonego hipotecznie, zaciągniętego na realizację innej inwestycji mieszkaniowej. Oświadczenie może dotyczyć również Kredytu refinansowego lub konsolidacyjnego. Wzór oświadczenia jest załącznikiem do Ugody.

16. Kredytobiorca przyjmuje do wiadomości, że w wyniku zwrotu, w odniesieniu do kwoty wskazanej w § 1 ust. 6 Ugody, po jego stronie nie powstaje przychód podatkowy, a w związku z tym na Banku nie ciąży obowiązek informacyjny, tj. obowiązek przygotowania informacji PIT-11 dla kwoty zwrotu."

Wnioskodawcy zawarli jeszcze dwie umowy kredytowe:

1)Umowa nr (…) (kredyt hipoteczny) z 17 sierpnia 2011 r.,

2)Umowa nr (…) (kredyt hipoteczny) z 29 czerwca 2017 r.

jednakże środki te przeznaczone były na zakup inwestycji mieszkaniowych całkowicie niezwiązanych i niezależnych od przedmiotowej umowy kredytowej/rozpatrywanego przypadku.

Wnioskodawcy nie korzystali w związku z tym z żadnych zwolnień ani zaniechania poboru podatków.

Ponadto w uzupełnieniu wniosku podali Państwo następujące informacje:

Stronami umowy kredytu z 2008 r. jako kredytobiorcy są Wnioskodawcy. Są oni solidarnie zobowiązani do spłat kredytu.

Tak, według wiedzy Wnioskodawców, (…) jak każdy bank, podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawnionym do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów.

Tytułem zabezpieczenia umowy kredytu z 2008 r. jest hipoteka ustanowiona na dz. ew. 31, dla której Sąd Rejonowy (…) Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (…). Hipoteka wpisana jest pod numerem (...).

Innego zabezpieczenia hipotecznego na jakiejkolwiek innej działce na poczet zabezpieczenia umowy kredytu z 2008 r. nie ustanawiano.

W ww. księdze wieczystej nie ma ujawnionych żadnych innych hipotek.

Wnioskodawcy składali oświadczenie o poddaniu się egzekucji do kwoty 810 000,00 zł oraz przystąpili do grupowego ubezpieczenia na życie i od niezdolności do pracy zarobkowej - nr generalnej umowy ubezpieczenia (…).

W § 1 ust. 1 umowy kredytu jako cel kredytu wpisano „finansowanie zakupu działki gruntu nr (...) położonej w (…)."

Zgodnie z § 1 ust. 3 i 4 projektu ugody na kwotę, którą umorzy Bank składa się zadłużenie z tytułu salda kredytu oraz odsetek na dzień zawarcia Ugody.

Projekt ugody wprost nie określa tytułu jakim Bank dokonuje zwrotu na rzecz Wnioskodawców 50 000,00 zł. Natomiast zwrot tej kwoty jest elementem propozycji ugodowej przedstawionej Wnioskodawcom przez Bank i de facto stanowi zwrot nadpłaty uiszczanych rat kapitałowo - odsetkowych powstałych w związku z zawartą Umową i udzielonym kredytem.

W przypadku podtrzymania przez Sąd Apelacyjny w (…) wyroku o stwierdzenie nieważności umowy, Bank byłby obowiązany w wyniku rozliczeń do zwrotu na rzecz Wnioskodawców prawdopodobnie jeszcze wyższej kwoty. Niemniej biorąc pod uwagę, że Wnioskodawcy chcą zakończyć toczące się spory pomiędzy Stronami umowy kredytu z 2008 r. definitywnie, rozważają przyjęcie propozycji ugodowej zaproponowanej przez Bank.

Na podstawie umowy kredytu Wnioskodawcy otrzymali 405 000,00 zł.

Suma spłat dokonanych przez Wnioskodawców na dzień dzisiejszy to 467 953,13 zł. Pomniejszając tę kwotę o kwotę, którą mają Wnioskodawcy otrzymać od banku (50 000,00 zł) daje kwotę 417 953,13 zł.

Tym samym kwota uzyskanego kapitału od banku (405 000,00 zł) będzie niższa od sumy dokonanych spłat pomniejszonej o otrzymaną od banku kwotę na podstawie planowanej ugody.

Pytania

1)Czy Wnioskodawcy mogą skorzystać z ulgi podatkowej na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. z tytułu umorzenia pozostałej spłaty kredytu CHF na podstawie planowanej ugody z (…)?

2)Czy w związku z opisanym zdarzeniem przyszłym, tj. planowanym zawarciem ugody i zwrotem na rzecz Wnioskodawców kwoty ustalonej przez Strony w ugodzie wyliczonym i dokonanym przez (…) po stronie Kredytobiorców w związku z zawarciem Ugody nie powstaje przychód podatkowy, a tym samym nieuzasadnionym byłoby opodatkowanie, tj. wystawienie przez (…) druku PIT od kwot otrzymanych na mocy ugody tytułem zwrotu i umorzenia?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Zainteresowanych, w odniesieniu do pytania nr 1, podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.) („ustawa" lub „ustawa o PIT”) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z jego treścią, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Z kolei jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń."

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika. Wskazać również należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się - co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie - że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

Stosownie do przepisów tej ustawy odrębnym źródłem przychodów są określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 - inne źródła.

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 uważa się w szczególności, kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności", wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Przystępując do oceny skutków podatkowych umorzenia przez Bank wierzytelności od zaciągniętego przez Wnioskodawców w 2006 r. kredytu mieszkaniowego wskazać należy, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu."

Z kolei umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika, Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa.

Zgodnie bowiem z instytucją zwolnienia z długu uregulowaną w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.): „Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.”

Zatem, dla umorzenia wierzytelności koniecznym jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Tym samym, umorzoną kwotę wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego należy zakwalifikować do przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast zgodnie z §1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe („Rozporządzenie"):

1. Zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot:

1)umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:

a)kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego - gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz

b)osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej;

2)otrzymanych przez osobę fizyczną świadczeń z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, lecz nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.

2. Kwoty wierzytelności, o których mowa w ust 1 pkt 1, obejmują

1)kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału);

2)odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje:

3)opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.”

Zgodnie z §1 ust. 5 Rozporządzenia: „Przez jedną inwestycję mieszkaniową, o której mowa w ust. 1 pkt 1 lit a, rozumie się inwestycję, której celem jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych:

1)jednego gospodarstwa domowego albo

2)więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku gdy osoby fizyczne mające zajmować wspólnie jeden budynek mieszkalny, nie mniej niż jedna osoba fizyczna z każdego takiego gospodarstwa, są osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 i 1843).”

Zgodnie z kolei z §2 ust. 1 Rozporządzenia: „Zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób prawnych od dochodu odpowiadającego równowartości umorzonych kwot wierzytelności z tytułu kredytów mieszkaniowych, od tej części kapitału tych kredytów, od której następuje zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie § 1 ust. 1 pkt 1, w przypadku gdy:

1)umorzenia dokonuje podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów;

2)równowartość umorzonych kwot wierzytelności nie pomniejszyła w jakiejkolwiek innej formie przychodu, dochodu, podstawy opodatkowania ani podatku podmiotu udzielającego kredytu mieszkaniowego lub umarzającego kwoty wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem rezerw i odpisów utworzonych na te wierzytelności, które zostały rozwiązane w związku z tym umorzeniem, i w następstwie ich rozwiązania ustalony został przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych."

§4 Rozporządzenia zakłada, że zaniechanie, o którym mowa w § 1 i § 2, ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2024 r.

Ponadto, zgodnie z art. 21 ust. 25 pkt 1) lit. c) Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wydatki poniesione na cele, których mowa w ust 1 pkt 131 uważa się m in. wydatki poniesione na nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego lub udziału w takim gruncie, prawa użytkowania wieczystego takiego gruntu lub udziału w takim prawie, w tym również z rozpoczętą budową budynku mieszkalnego, oraz nabycie innego gruntu lub udziału w gruncie, prawa użytkowania wieczystego gruntu lub udziału w takim prawie, jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1 pkt 131, grunt ten zmieni przeznaczenie na grunt pod budowę budynku mieszkalnego - położonych w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej.

Dochody, od których zaniechano poboru podatku nie są wykazywane w zeznaniach rocznych i nie podlegają opodatkowaniu oraz zgłoszeniu do urzędu skarbowego.

Reasumując zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie, udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw, w przypadku, gdy osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej (§ 1 ust. 1 pkt 1 lit. c) ww. rozporządzenia).

Istotne jest, żeby kredyt mieszkaniowy został przeznaczony na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ten wymóg Wnioskodawcy spełniają.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że w 2008 r. Wnioskodawcy zaciągnęli wspólnie kredyt mieszkaniowy. Kredyt ten został w pełni przeznaczony na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych (zakup gruntu pod budowę domu). Kwota umorzenia zaproponowana przez Bank obejmuje saldo kredytu oraz kwotę odsetek od kredytu. Propozycja Banku ważna jest do dnia 8 sierpnia 2024 ., natomiast w przypadku niewydania w tym czasie interpretacji indywidualnej Strony będą ten termin sukcesywnie przedłużać, aż do dnia rozpoznania przedmiotowego wniosku.

Wnioskodawcy zaciągnęli inne kredyty mieszkaniowe na inne nieruchomości jednakże kredyty te nie są/nie były związane z przedmiotową umową kredytową, (jeden z nich został całkowicie spłacony, drugi jest w trakcie spłacania). Wnioskodawcy nie korzystali w związku z tym z żadnych zwolnień ani zaniechania poboru podatków.

Z przedstawionego opisu przyszłego zdarzenia wynika, że kredyt mieszkaniowy, który ma zostać umorzony, został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej.

Mając na uwadze przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że umorzona w 2024 r. przez Bank kwota kredytu, będzie stanowiła dla Wnioskodawców przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W stosunku do uzyskanego przez Wnioskodawców przychodu związanego z umorzeniem wierzytelności względem Banku, znajdzie zastosowanie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

W konsekwencji, Wnioskodawcy nie będą zobowiązani do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu umorzenia w 2024 r. przez Bank kwoty kredytu.

Podkreślić należy, że wobec treści § 4 cytowanego rozporządzenia, zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych będzie miało zastosowanie tylko wówczas gdy ugoda Wnioskodawców z Bankiem, na mocy której dojdzie do całkowitego zwolnienia z długów, zostanie zawarta w okresie obowiązywania rozporządzenia, tj. od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Stanowisko takie zbieżne jest z wydaną w dniu 22 listopada 2022 r. interpretacją indywidualną z dnia 22 listopada 2022 r. przed Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, znak: 0112-KDWL.4011.960.2022.2.DK.

Zdaniem Zainteresowanych, w odniesieniu do pytania nr 2, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych od podatku oraz objętych zaniechaniem poboru podatku. Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów (art. 9 ust. 2 ustawy o PIT).

Katalog źródeł przychodów których osiągnięcie powoduje powstanie obowiązku podatkowego w PIT, został zawarty w art. 10 ust. 1 ustawy o PIT, który obejmuje w pkt 9) inne źródła.

Katalog przychodów z innych źródeł jest katalogiem otwartym. Zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie wskazuje się, że zaliczyć należy do niego wyłącznie te przychody, które rodzą obowiązek podatkowy na gruncie ustawy o PIT, ale nie mogą być przyporządkowane do żadnego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1 - 8b tejże ustawy (tak np. W. Modzelewski. M. Słomka (red.) Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wyd. 17, Warszawa 2022).

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art-17.

Mając na uwadze powyższe, należy zbadać czy w związku z dokonaniem zwrotu przez bank nadpłaconego kapitału, po stronie Kredytobiorcy powstaje przychód z innych źródeł w rozumieniu ustawy o PIT.

Konieczne jest zatem ustalenie czy w opisanym przyszłym stanie faktycznym dochodzi w ogóle do powstania po stronie Kredytobiorców przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie wskazuje się, że elementem istotnym dla uznania danego świadczenia za przychód podatkowy jest uzyskanie przez podatnika realnego przysporzenia majątkowego. O uzyskaniu przychodu można mówić zatem jedynie w sytuacji gdy podatnik uzyskuje rzeczywistą korzyść majątkową - czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych zwiększających jego aktywa (pieniędzy, wartości pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń) czy określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów. Oznacza to, że nie każda otrzymana przez podatnika kwota generuje powstanie po jego stronie przychodu podatkowego dla celów PIT. Nie wystarczy bowiem zidentyfikowanie strumienia pieniądza, który płynie w kierunku podatnika. Konieczne jest ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które powoduje rzeczywiste wzbogacenie się podatnika (przyrost w jego majątku).

Powyższe stanowisko potwierdzają sądy administracyjne oraz organy podatkowe. Przykładowo:

Naczelny Sąd Administracyjny (dalej. „NSA") w wyroku z 29 listopada 2019 r., sygn. akt II FSK 799/18 stwierdził, że: „Mimo, że nie wynika to wprost z brzmienia przepisu art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody dodatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest bowiem w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny”.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „KIS") w interpretacji indywidualnej z 3 marca 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.905.2021.5.MAP wskazał, że: „Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega zatem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. (...) Wobec tego do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu różnego rodzaju zwrotów nakładów własnych poczynionych za inny podmiot (..)".

Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4011.492.2022.2.IN zwrócił uwagę, że: „Przychód podatkowy jest w istocie określonym przyrostem majątkowym i jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny. O zaliczeniu danego przysporzenia majątkowego do przychodów danej osoby decyduje definitywny charakter tego przysporzenia w tym sensie, że w sposób ostateczny faktycznie powiększa ono aktywa podatnika, którymi może on rozporządzać. Za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego".

Powyższe potwierdza, iż pomimo tego, że w literalnym brzmieniu art. 11 ust 1 ustawy o PIT wskazuje, że przychodem są wszelkie pieniądze i wartości pieniężne otrzymane przez podatnika, nie każda otrzymana przez podatnika kwota generuje powstanie po jego stronie przychodu podatkowego dla celów PIT. W szczególności, do powstania przychodu skutkującego realnym przysporzeniem majątkowym nie dochodzi przypadku zwrotu wydatków na rzecz podatnika W takiej sytuacji, koszty w pierwszej kolejności są ponoszone (finansowane) z własnych środków podatnika, a następnie są mu zwracane, w konsekwencji czego po stronie podatnika nie powstaje przysporzenie majątkowe, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego uszczuplenia w jego majątku.

O braku przysporzenia majątkowego w takich sytuacjach wypowiadały się sądy administracyjne, w tym:

NSA w wyroku z 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt II FSK 2253/15, w którym Sąd stwierdził, że: „Opodatkowaniu podlega wyłącznie definitywne przysporzenie (art. 1, art. 9 ust. 1 i 2 u.p.d.o.f), a w przypadku zwrotu już poniesionego wydatku nie dochodzi do zwiększenia aktywów (podatnik odzyskuje aktywa, które wcześniej posiadał). Nie ma więc przedmiotu opodatkowania”

Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: „WSA”) w Gdańsku w wyroku z 29 stycznia 2020 r., sygn. akt I SA/Gd 1681/19, stwierdził, że: „Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym ma być - co do zasady - dochód (art. 9 u.p.d.o.f ), nie zaś jakikolwiek strumień pieniądza, który płynie w kierunku podatnika. Opodatkowaniu podlega wyłącznie definitywne przysporzenie (art. 1, art. 9 ust. 1 i 2 u.p.d.o.f.), a w przypadku zwrotu już poniesionego wydatku nie dochodzi do zwiększenia aktywów (podatnik odzyskuje aktywa, które wcześniej posiadał). Nie ma więc przedmiotu opodatkowania."

Takie stanowisko zajął również WSA w Poznaniu w wyroku z 27 czerwca 2019 r., sygn. akt I SA/Po 336/19.

Reasumując powyższe rozważania nie każdy strumień środków pieniężnych płynących w kierunku podatnika powinien być rozpatrywany jako zdarzenie skutkujące osiągnięciem przychodu podatkowego dla celów PIT. Przychód w rozumieniu ustawy o PIT jest określonym - realnym i wymiernym - przyrostem majątkowym, którego powstanie musi mieć charakter definitywny.

W ocenie Wnioskodawców, brak jest powstania po ich stronie przychodu w związku z zawarciem ugody zaproponowanej przez (…) i wyliczonego im należnego zwrotu w obecnej propozycji ugody na kwotę 50 000,00 zł.

Odnosząc powyższe reguły do rozważanego stanu faktycznego dla ustalenia, czy w przedmiotowym stanie faktycznym dochodzi do powstania przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o PIT, istotne jest też omówienie pojęcia ugody.

Instytucja ugody jako jednego z typów umowy jest regulowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej: „Kodeks cywilny").

Zgodnie z art. 917 Kodeksu cywilnego, przez ugodę „strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.”

Cytowana powyżej definicja pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne ugody:

a)ugoda może być zawarta wyłącznie w sytuacji gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku;

b)celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu;

c)strony ugody dążą do osiągnięcia tego celu przez wzajemne ustępstwa (w literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy podmiot rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.).

Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Ugodę zalicza się do kategorii umów ustalających i następczych, tj. mających na celu nadanie już istniejącemu stosunkowi prawnemu cechy pewności i bezsporności. Ugoda może zmierzać do potwierdzenia treści już istniejącego stosunku prawnego, jak i zmieniać bądź rozwiązywać ten stosunek. Natomiast, nie może ona kreować nowego stosunku prawnego (K. Osajda (red. serii), W Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny Komentarz Wyd. 30, Warszawa 2022).

Takie stanowisko zostało zaprezentowane m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 4 lutego 2004 r. sygn. akt I CK 178/03, w którym Sąd wskazał, że „Literalne brzmienie przepisu, w którym zawarto legalną definicję ugody, jednoznacznie uzasadnia wniosek, iż o ugodzie można mówić jedynie w sytuacji, gdy reguluje ona prawa i obowiązki stron (w celu usunięcia wątpliwości lub sporu) - przy czynieniu wzajemnych ustępstw - w ramach istniejącego już stosunku prawnego. Ugoda nie może natomiast kreować nowego stosunku prawnego między stronami".

Celem Ugód jest polubowne rozstrzygnięcie istniejących sporów oraz zapobieżenie przyszłym sporom o ważność i skuteczność Umów oraz ich poszczególnych postanowień, a także uchylenie niepewności w odniesieniu do roszczeń stron Umów związanych z zawarciem i wykonaniem Umów. Zwrot wynika zatem ze zgodnego uznania przez Bank i Kredytobiorcę, że część postanowień umownych w ramach łączącej, strony uprzednio Umowy mogła być przedmiotem sporu a w konsekwencji Kredytobiorcy należy się w tej części zwrot określonej kwoty. W świetle powyższego, mając na uwadze elementy konstrukcyjne instytucji ugody, tj. w szczególności fakt, że ugoda nie kreuje nowego stosunku prawnego i jest zawierana niejako „na tle” pierwotnego stosunku prawnego, w ocenie Wnioskodawców, rozliczenia z tytułu Ugody dla celów PIT nie powinny być rozpatrywane w kompletnym oderwaniu od rozliczeń dokonywanych pomiędzy Bankiem a Kredytobiorcą na podstawie Umowy.

W związku z powyższym, należy zwrócić uwagę, że w związku z zawarciem ugody Wnioskodawcy jako kredytobiorcy otrzymaliby niejako ekwiwalent środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazali na rzecz Banku w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych od otrzymanego Kredytu oraz licznych nadpłat kapitału.

W konsekwencji, w ocenie Wnioskodawców nieuzasadnione byłoby opodatkowanie PIT kwot otrzymywanych na mocy ugody tytułem zwrotu. W konsekwencji w ramach analizowanego stanu przyszłego po podpisaniu zaproponowanej ugody Wnioskodawcy otrzymują jako kredytobiorcy środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z ich własnych środków. Zatem, kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu ich majątku, a jedynie „wyrównanie" wcześniejszego zmniejszenia majątku. W konsekwencji taka operacja nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie pasywów.

Ponadto, w związku z zawarciem ugody strony ugody zgodnie przyjmują, że wobec spłaty całości udzielonego kredytu doszło do faktycznego wykonania umowy i spełnienia świadczenia klienta na rzecz Banku.

Mając na uwadze powyższe, w analizowanym przypadku po stronie kredytobiorców nie dochodzi do powstania przysporzenia majątkowego. W tym wypadku następuje jedynie wypłata środków pieniężnych będących ekwiwalentem wydatków poniesionych uprzednio na rzecz Banku w związku z wykonywaniem Umowy, co według Wnioskodawców przesądza o tym, że do przychodów podlegających opodatkowaniu PIT nic powinno zaliczać się kwot uzyskanych z tego tytułu.

Brak powstania przychodu podatkowego - na mocy zawartej ugody - środków odpowiadających uprzednio uregulowanym należnościom wynikającym z umowy kredytu potwierdzają organy podatkowe.

Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z 1 lipca 2020 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.397.2020.1.AMN Dyrektor KIS wskazał, że: „zwrot zapłaconych Bankowi kwot dokonywany przez Bank na rzecz Klienta wskutek unieważnienia umowy kredytowej nie stanowi przysporzenia po stronie kredytobiorcy i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie kredytobiorcy w związku z dokonanym zwrotem nie nastąpi realne przysporzenie majątkowe. W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej Klient otrzyma z powrotem swój kapitał (zwrot zapłaconych Bankowi kwot). Kwoty te będą stanowiły jedynie zwrot poniesionych wcześniej kosztów. Nie ma zatem podstaw, aby uznać je za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota ww. zwrotu jest obojętna podatkowo".

W przywołanej wyżej interpretacji Dyrektor KIS wskazał również, że „Za brakiem uznania zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej za przychód przemawia sama natura tej operacji. W rzeczywistości taka operacja nie spełni celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika. W takiej sytuacji Klient otrzyma z powrotem swój własny kapitał. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy W tym wypadku brak tego rodzaju przysporzenia, a jedynie następuje zwrot korzyści, co przesądza o tym. że do przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym nie zalicza się kwot uzyskanych z tytułu tego rodzaju zwrotu.”

Takie stanowisko Dyrektor KIS zajął również w interpretacji z 4 maja 2020 r. o nr 0114-KDIP3-2.4011.449.2018.2020.7.S.LS.

Organy podatkowe potwierdzają również brak powstania przychodu podatkowego w przypadku otrzymania przez kredytobiorcę zwrotu środków, który jest dokonywany na mocy wyroku sądowego.

Przykładowo, Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 25 sierpnia 2020 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.466.2020.1.MT stwierdził. że: „Otrzymanie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych stanowiących realizację „roszczenia o zwrot środków" nie będzie przychodem Wnioskodawcy. Czynność ta nie spowoduje uzyskania przez Wnioskodawcę przysporzenia majątkowego, wzrostu jego majątku. Wnioskodawca otrzyma zwrot własnych pieniędzy, które nienależnie wpłacił wcześniej do Banku. Pieniądze te nie będą przychodem Wnioskodawcy w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ich uzyskanie nie będzie skutkować po stronie Wnioskodawcy powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych."

Przywołać warto także interpretację indywidualną Dyrektora KIS z 4 lutego 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.748.2019.1.BO, która dotyczy zwrotu kosztów procesu w wyniku zawartej umowy. W interpretacji tej organ podatkowy uznał, że: „Należy wskazać, że zwrócone na rzecz pracownika koszty postępowania sądowego nie stanowią przysporzenia po jego stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po stronie pracownika w związku z dokonanym zwrotem kosztów postępowania sądowego nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków - nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo."

Interpretacja ta dotyczyła co prawda innej kategorii kosztów, wydatków.

Niemniej, organ powtórzył w niej wskazaną powyżej argumentację dotyczącą braku powstania przychodu w związku ze zwrotem na rzecz podatnika poniesionych wcześniej wydatków.

Reasumując w ramach analizowanego stanu faktycznego, po podpisaniu zaproponowanej ugody, Wnioskodawcy otrzymają jako kredytobiorcy środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z ich własnych środków. Zatem kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu majątku Wnioskodawców, a jedynie „wyrównanie" wcześniejszego zmniejszenia ich majątku. W konsekwencji, zdaniem Wnioskodawców taka operacja nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie pasywów.

Organy podatkowe potwierdzają również brak powstania przychodu podatkowego w przypadku otrzymania przez kredytobiorcę zwrotu środków, który jest dokonywany na mocy wyroku sądowego. Przykładowo, Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 25 sierpnia 2020 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.466.2020.1.MT stwierdził, że „Otrzymanie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych stanowiących realizację „roszczenia o zwrot środków” nie będzie przychodem Wnioskodawcy. Czynność ta nie spowoduje uzyskania przez Wnioskodawcę przysporzenia majątkowego, wzrostu jego majątku. Wnioskodawca otrzyma zwrot własnych pieniędzy, które nienależnie wpłacił wcześniej do Banku. Pieniądze te nie będą przychodem Wnioskodawcy w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ich uzyskanie nie będzie skutkować po stronie Wnioskodawcy powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.”

Podsumowując należy stwierdzić, że zarówno dokonany przez bank zwrot kwoty ustalonej przez Wnioskodawców i (…) w treści ugody po zawarciu ugody, jak i umorzenie kwoty kredytu nie stanowią dla Wnioskodawców przychodu i nie powinny zostać opodatkowane.

Po podpisaniu zaproponowanej ugody Wnioskodawcy otrzymają jako kredytobiorca środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z ich własnych środków. Zatem kwoty te nie powodują faktycznego przyrostu majątku a jedynie „wyrównanie" wcześniejszego zmniejszenia majątku. Taka operacja nie spełnia według Wnioskodawców celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie pasywów.

W konsekwencji, w ocenie Wnioskodawców nieuzasadnione byłoby opodatkowanie, tj. wystawienie przez (…) druku PIT od kwot otrzymywanych na mocy ugody tytułem zwrotu i umorzenia.

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W przypadku Wnioskodawców, zgodnie z planowaną ugodą, dojdzie do zwrotu nienależnie pobranego przez bank świadczenia wynikającego z nadpłaty kapitału.

Skoro zatem będzie to zwrot nienależnie pobranego świadczenia, to zwrot ten nie będzie stanowił przysporzenia po stronie Wnioskodawców, a zatem w ogóle nie będzie stanowił przychodu.

W przypadku zwrotu świadczenia w związku z przewalutowaniem kredytu i ponownym rozliczeniem klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał - zwrot zapłaconych Bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

W sytuacji przedstawionej powyżej bank nie jest zatem zobowiązany do wystawienia klientowi informacji PIT-11 o wysokości osiągniętego przychodu.

Stanowisko takie zgodne jest z interpretacją indywidualną z 12 stycznia 2024 r. wydaną przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, znak 0114-KDIP3-2.4011.960.2023.3.MN.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

W myśl art. 9 ust. 1a ww. ustawy:

Stosownie do art. 9 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1 ww. ustawy, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

Stosownie do przepisów tej ustawy odrębnym źródłem przychodów są określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 – inne źródła.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Przystępując do oceny skutków podatkowych umorzenia przez bank wierzytelności od kredytu hipotecznego, zaciągniętego przez Państwa, wskazuję, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Z kolei umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa.

Zgodnie bowiem z instytucją zwolnienia z długu uregulowaną w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Tak więc, dla umorzenia wierzytelności konieczna jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Stosownie natomiast do treści art. 917 Kodeksu cywilnego:

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, ugoda jest zawierana w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. Poza tym, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Tym samym, umorzoną kwotę wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego należy zakwalifikować do przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W tym miejscu wskazuję na rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 102).

Zgodnie z § 1 ww. rozporządzenia Ministra Finansów:

Natomiast z § 3 ww. rozporządzenia wynika, że:

Z kolei § 4 ww. rozporządzenia stanowi, że:

Zgodnie z treścią ww. art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Dochody, od których zaniechano poboru podatku nie są wykazywane w zeznaniach rocznych i nie podlegają opodatkowaniu oraz zgłoszeniu do urzędu skarbowego.

Z powyższego wynika zatem, że zaniechanie poboru podatku znajdzie zastosowanie:

-do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów zaciągniętych na cele mieszkaniowe i zabezpieczonych hipotecznie,

-do kredytów udzielonych przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw,

-do kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej oraz

-w przypadku, gdy osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a) inwestycji mieszkaniowej (§ 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ww. rozporządzenia).

Istotne jest, żeby kredyt mieszkaniowy został przeznaczony na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W literze c) art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zostało wymienione m.in. nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego. Zatem udzielony Państwu kredyt wypełnia przesłanki do uznania go za kredyt mieszkaniowy, o którym mowa w rozporządzeniu.

Mając na uwadze przedstawione we wniosku zdarzenia przyszłe oraz powołane przepisy prawa stwierdzam, że umorzenie przez bank części kwoty kredytu zaciągniętego przez Państwa na nabycie gruntu pod budowę budynku mieszkalnego, stanowić będzie dla Państwa przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu nieodpłatnych świadczeń klasyfikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześniedo uzyskanego przez Państwaprzychodu związanego z umorzeniem wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, o którym mowa we wniosku, zastosowanie znajdzie zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Podkreślam ponadto, że wobec treści § 4 cytowanego rozporządzenia Ministra Finansów, zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych ma zastosowanie tylko wówczas, gdy ugoda z bankiem, na mocy której dojdzie do umorzenia wierzytelności, zostanie zawarta w okresie obowiązywania rozporządzenia, tj. do 31 grudnia 2024 r., a nie jak Państwo wskazali w swoim stanowisku od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Odnosząc się natomiast do skutków podatkowych zwrotu ustalonej w ugodzie kwoty wyjaśniam, że zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W opisie sprawy wskazali Państwo, że w ramach ugody bank zwróci Państwu określona w ugodzie kwotę. Zwrot tren wynika z nadpłaty rat kapitałowo-odsetkowych na podstawie umowy kredytu. Przy czym kwota uzyskanego kapitału od banku będzie niższa od sumy dokonanych spłat pomniejszonej o otrzymaną od banku kwotę na podstawie planowanej ugody.

Zatem w analizowanej sprawie po Państwa stronie nie dojdzie do powstania przysporzenia majątkowego. W związku z zawarciem ugody otrzymają Państwo zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazali Państwo na rzecz banku w ramach spłaty części rat udzielonego kredytu mieszkaniowego. A zatem otrzymają Państwo środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Państwa własnych środków. Kwota otrzymana na podstawie ugody z bankiem nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Państwa majątku. Wypłata ta będzie dla Państwa neutralna podatkowo.

W konsekwencji, zwrot przez bank części kwoty uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego nie będzie stanowił dla Państwa przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanego do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zatem nie mają Państwo obowiązku zapłaty podatku od zwróconej przez bank kwoty. Nie mają Państwo również obowiązku składania jakichkolwiek informacji do urzędu skarbowego o otrzymanej od banku kwocie.

Dodatkowo wyjaśniam, że płatnik (w tym przypadku bank), nie ma obowiązku sporządzenia informacji o wysokości przychodów (PIT-11) w sytuacji gdy podatnik (tu kredytobiorca) uzyskuje dochód, w stosunku do którego ma zastosowanie zaniechanie poboru podatku oraz w sytuacji gdy po stronie kredytobiorcy nie powstaje przychód podatkowy.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzeń przyszłych, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Końcowo, w odniesieniu do powołanych we wniosku interpretacji indywidualnych, stwierdzam, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania, ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego, czy też zdarzenia przyszłego.

Odnosząc się do powołanych przez Państwa wyroków sądów administracyjnych, wskazuję, że stanowisko przyjęte w tych orzeczeniach nie może stanowić samodzielnej podstawy prawnej mojego stanowiska. Powyższe wynika przede wszystkim z przeszkód natury formalnoprawnej. Zgodnie bowiem z art. 153 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pan (…) (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).