Sąd Najwyższy rozpatrzył sprawę możliwości przedłużenia użytkowania wieczystego nieruchomości objętej roszczeniem reprywatyzacyjnym

Sąd Najwyższy ma rozstrzygnąć skargę kasacyjną złożoną przez spółkę od wyroku w procesie z m.st. Warszawa. Siedmioro sędziów Izby Cywilnej SN rozpoznało tę sprawę 25 kwietnia 2024 r., pierwotnie orzeczenie wyznaczono na poniedziałek, ale tego dnia strony zostały poinformowane, że z przyczyn losowych zostało ono przesunięte na 9 maja 2024 r.

Problem powstał w związku z pozwem, złożonym w 2016 r. przez spółkę będącą użytkownikiem wieczystym pewnej warszawskiej nieruchomości. Domagała się ona zobowiązania m.st. Warszawy do złożenia oświadczenia o przedłużeniu użytkowania wieczystego nieruchomości co najmniej o kolejne 40 lat, do 2057 r. Poprzedni 40-letni termin użytkowania wieczystego dobiegał końca w 2017 r. Tymczasem nieruchomość ta jest objęta roszczeniem reprywatyzacyjnym.

Sądy oddaliły powództwo spółki, wskazując przepis Kodeksu cywilnego stanowiący, że odmowa przedłużenia użytkowania wieczystego jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny, a w ich ocenie realizacja uprawnień byłych właścicieli nieruchomości, lub ich następców prawnych, wynikających z dekretu warszawskiego jest ważnym interesem społecznym.

Na takie rozstrzygnięcia spółka złożyła skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, a troje sędziów tego sądu, pod przewodnictwem Dariusza Dończyka, we wrześniu 2021 r. zdecydowało o przedstawieniu powiększonemu składowi SN zagadnienia prawnego w tej sprawie.

W uzasadnieniu pytania do powiększonego składu SN wskazano:

• zaistniała kolizja dwóch uprawnień: z jednej strony prawo dotychczasowego użytkownika wieczystego do przedłużenia umowy użytkowania wieczystego, a z drugiej strony uprawnienie dawnych właścicieli dekretowych wynikające z wniosku o ustanowienie własności czasowej złożonego na podstawie dekretu warszawskiego;
• nie można odmówić słuszności stanowisku zajętemu przez sąd apelacyjny, zgodnie z którym konieczność rozpoznania i zaspokojenia roszczeń byłych właścicieli może być uznana za ważny interes społeczny przy uwzględnieniu norm konstytucji gwarantujących ochronę prawa własności i dziedziczenia;
• uczynienie zadość tym roszczeniom niewątpliwie leży w interesie ogólnym całego społeczeństwa także z tej przyczyny, że służy ochronie mienia publicznego, które w przeciwnym przypadku – odmowy zaspokojenia roszczeń – jest narażone na uszczuplenie z uwagi na konieczność zaspokojenia roszczeń odszkodowawczych byłych właścicieli nieruchomości warszawskich;
• jednak w 2015 r. uchwalono ustawę odnoszącą się do gruntów warszawskich, której celem było uporządkowanie wieloletnich problemów i sporów prawnych dotyczących stołecznych gruntów, na jej mocy rozszerzono przesłanki odmowy uwzględnienia wniosku ws. uzyskania prawa do gruntu, jeśli grunt ten jest wykorzystywany na cele publiczne lub właśnie został oddany w użytkowanie wieczyste na rzecz osób trzecich;
• konstytucyjność tych przepisów w 2016 r. potwierdził Trybunał Konstytucyjny, jednak analizując przepis TK pominął założenie, że prawo użytkowania wieczystego ma charakter terminowy, a realizacja roszczeń zgłoszonych przez byłych właścicieli nieruchomości na podstawie przepisów dekretu warszawskiego może zbiec się z upływem terminu użytkowania wieczystego i zgłoszeniem przez użytkownika wieczystego jego przedłużenia;
• stabilizacja długotrwałych stosunków prawnych spowodowanych ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego powinna dotyczyć wszystkich aspektów związanych z tym prawem, w tym także możliwością żądania przez użytkownika wieczystego możliwości jego przedłużenia na dalszy okres;
• wykładnia przeciwna powodowałaby, iż uczynienie zadość roszczeniom byłych właścicieli nieruchomości warszawskich odbywałoby się z możliwością narażenia na szkody dotychczasowych użytkowników wieczystych, którzy zostaliby pozbawieni możliwości realizacji uprawnienia do przedłużenia prawa użytkowania wieczystego.

W 2023 r. skład siedmiorga sędziów pod przewodnictwem I prezes SN zajmując się tym zagadnieniem zdecydował o przejęciu skargi kasacyjnej do bezpośredniego rozpoznania, czyli wydania merytorycznego rozstrzygnięcia nie tylko co do problemu prawnego, ale też w odniesieniu do tej konkretnej sprawy.

Kilkanaście dni temu Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale dotyczącej reprywatyzacji orzekł, że nabywcy roszczeń wynikających z dekretu warszawskiego nie mają uprawnienia strony w sprawie administracyjnej o wydanie decyzji reprywatyzacyjnej. Uchwałę tamtą komentowano jako zakończenie procederu handlu roszczeniami dekretowymi.

Jak jednak podkreślał w zeszłym tygodniu przed SN pełnomocnik osób występujących z roszczeniem reprywatyzacyjnym do nieruchomości użytkowanej przez spółkę i mających w postępowaniu dotyczącym skargi kasacyjnej status interwenienta ubocznego, sprawa dotyczy bezpośrednich spadkobierców dawnych właścicieli nieruchomości.

Redakcja INFORLEX (na podstawie komunikatu PAP)