Uwzględnienie kompleksowego stanu zdrowia jako kluczowego czynnika w decyzjach o przyznaniu renty w drodze wyjątku - Wyrok NSA z dnia 29 lutego 2024 r., sygn. III OSK 400/23

W przypadkach podejmowania decyzji w sprawie przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku, organ rentowy jest zobowiązany do dokładnego i wnikliwego zbadania wszystkich okoliczności przypadku, w tym stanu zdrowia wnioskodawcy i historii jego zatrudnienia, by oszacować wpływ tych czynników na 'szczególne okoliczności' uniemożliwiające zatrudnienie i uzyskanie wymaganych okresów składkowych.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Przemysław Szustakiewicz Sędziowie: Sędzia NSA Teresa Zyglewska Sędzia del. WSA Paweł Mierzejewski (spr.) po rozpoznaniu w dniu 29 lutego 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 1371/22 w sprawie ze skargi D.P. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 czerwca 2022 r. nr 010000/620/26953/2022/CSW w przedmiocie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 2 grudnia 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 1371/22, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w sprawie ze skargi D.P. (dalej jako "wnioskodawczyni" albo "skarżąca") na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako "organ" albo "Prezes ZUS") z dnia 9 czerwca 2022 r. nr 010000/620/26953/2022/CSW w przedmiocie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku, uchylił zaskarżoną decyzję.

Wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Opisaną na wstępie decyzją Prezes ZUS działając na podstawie art. 83 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 504), dalej "ustawa o emerytalna", odmówił przyznania skarżącej renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku. W uzasadnieniu wydanej decyzji organ przytoczył treść art. 83 ustawy emerytalnej oraz wskazał, że z dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych wynika, że wnioskodawczyni stała się całkowicie niezdolna do pracy w wieku 34 lat. Na przestrzeni 36 lat życia udokumentowała jedynie 4 lata, 4 miesiące i 16 dni łącznych okresów składkowych i nieskładkowych. Okresy nieskładkowe zostały ograniczone do 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Prezes ZUS zauważył, że pierwsze zatrudnienie wnioskodawczyni podjęła w dniu 18 lutego 2009 r., tj. w wieku 22 lat. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że w latach 2013-2014 wystąpiła przerwa w wykonywaniu zatrudnienia lub innej działalności popartej opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Dalej organ wyjaśnił, że przy orzekaniu w przedmiocie świadczeń w drodze wyjątku kluczowe są powody niespełnienia przez wnioskodawcę wymogów koniecznych do uzyskania świadczenia w trybie zwykłym. Konieczne jest więc zbadanie, czy brak tych uprawnień był spowodowany szczególnymi okolicznościami w postaci trudnych do przezwyciężenia przeszkód, zdarzeń lub trwałych stanów, na które osoba ubezpieczona nie miała wpływu. Organ podniósł, że w sprawie nie zostały wykazane szczególne okoliczności uniemożliwiające przezwyciężenie przeszkód w wykonywaniu zatrudnienia, bowiem w wymienionych przerwach nie orzeczono w stosunku do wnioskodawczyni całkowitej niezdolności do pracy. Prezes ZUS przyznał również, że powodem braku prawa do świadczenia ustawowego jest między innymi długi okres niewykonywania zatrudnienia z powodu opieki nad dzieckiem, który w świetle ustawy jest okresem nieskładkowym. Zaprzestanie pracy zawodowej i poświęcenie się opiece nad dzieckiem nie jest okolicznością niezależną od woli osoby ubezpieczonej lecz jej świadomym wyborem i dokonując takiego wyboru, osoba ubezpieczona powinna liczyć się z jego konsekwencjami.