Ochrona pracowników przed zwolnieniem z pracy

Zakres ochrony pracowników przed zwolnieniem z pracy jest zróżnicowany w zależności od chronionej kategorii zatrudnionych. Przepisy przewidują też od niej różne wyjątki. Przykładowo w odniesieniu do kobiet w ciąży przepisy zakładają ochronę bezwzględną, a w przypadku np. pracowników pełniących funkcje związkowe czy parlamentarzystów – ochronę względną, tj. uwarunkowaną uzyskaniem zgody odpowiedniego podmiotu na zwolnienie z pracy.

Szczególną ochronę niektórych pracowników przed zwolnieniem z pracy oraz warunków ich zatrudnienia przewidują przepisy Kodeksu pracy, a także przepisy szczególne. 

1. Ochrona stosunku pracy kobiet w okresie ciąży 

Ochrona kobiety w ciąży przed rozwiązaniem z nią umowy o pracę jest jedną z najszerszych w systemie prawa pracy.

1.1. Zakres ochrony stosunku pracy kobiet ciężarnych

Zgodnie ze zmienionymi od 26 kwietnia 2023 r. przepisami w okresie ciąży pracodawca nie może: 

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą, 

• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. 

Zakaz rozwiązania umowy dotyczy również analogicznie wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 § 1 Kodeksu pracy).

Przez prowadzenie przygotowań należy rozumieć np. konsultacje wypowiedzenia czy rozwiązania umowy o pracę ze związkami zawodowymi. 

Ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży obejmuje zatem: 

• zakaz wypowiedzenia stosunku pracy, 

• zakaz wypowiedzenia zmieniającego,

• zakaz rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika (art. 53 Kodeksu pracy),

• zakaz rozwiązania stosunku pracy z winy pracownicy bez zgody zakładowej organizacji związkowej, 

• zakaz prowadzenia przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę.

Zakaz tych czynności obowiązuje zarówno wtedy, gdy w chwili złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu albo rozwiązaniu umowy kobieta jest w ciąży, jak i wtedy, gdy oświadczenie to zostało złożone przed zajściem w ciążę, a pracownica zaszła w ciążę w czasie biegu wypowiedzenia, co w swoim postanowieniu potwierdził także Sąd Najwyższy, wskazując: