MKiDN widzi konieczność zmiany ustawy o ochronie zabytków i zwiększenia budżetu na ochronę zabytków

Na posiedzeniu senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu 6 lutego 2024 r. zaprezentowano informację Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na temat stanu ochrony zabytków. Wnioski resortu kultury to konieczność zmiany ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz zwiększenia budżetu na ochronę zabytków.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków Bożena Żelazowska przekazała:

• nasze rozmowy z Ministerstwem Finansów idą w kierunku zwiększenia budżetu na ochronę zabytków, na 2024 r. na wnioski, które spływają do Departamentu Ochrony Zabytków, tych pieniędzy mamy około 200 mln zł;
• wniosków już jest około 2 tys. to są wnioski z całego kraju na ogromną kwotę, dzisiaj możemy stwierdzić, że potrzeby są podwójne, potrójne, sześciokrotne, niż te na które mamy środki;
• chcemy trochę zmienić te środki na kulturę, które mamy, żeby jednak większa część szła na ochronę zabytków;
• ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami musi być zmieniona w wielu punktach, w Narodowym Instytucie Dziedzictwa działa zespół, który nad tymi zmianami pracuje;
• proponuję możliwość powołania parlamentarnego zespołu, który też pracowałby nad zmianami w tej ustawie, liczę, że będzie to szeroka dyskusja różnych stowarzyszeń, instytucji, parlamentarzystów i naszych pracowników.

Zastępca dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Jakub Wiśniewski, wymienił priorytety resortu w zakresie ochrony zabytków na najbliższą kadencję, sformułowane pod hasłem „Koalicja na rzecz zabytków”:

• mamy cztery elementy:
• przepisy prawne sprawnie chroniące substancję zabytków i w sposób wieloaspektowy przeciwdziałające jej niszczeniu;
• rozwinięcie współpracy z samorządami terytorialnymi i zwiększenie obecności służby ochrony zabytków w terenie;
• zwiększenie możliwości pozyskiwania środków na prace przy zabytkach poza tradycyjnie rozumiane dotacje i proponowanie bardziej elastycznych i uwzględniających zróżnicowane potrzeby form wsparcia właścicieli zabytków;
• programy, rozwiązania, które umożliwiają rozwój tym, którzy chronią zabytki: społeczeństwu i ekspertom.

Senator KO Barbara Zdrojewska oceniła, że pieniądze na zabytki są, powinny być, bo MKiDN ma w tej chwili bardzo duży budżet, te pieniądze są po prostu źle dystrybuowane, łącznie z tym, jak są dystrybuowane na rodzaje zabytków. Jest sporo pieniędzy w MKiDN i oczekiwanie jest takie, że te pieniądze będą bardziej sensownie wydawane.

Senator PiS Jan Hamerski nie zgodził się z tą oceną twierdząc, że pieniędzy na ochronę zabytków nigdy nie było w ilości wystarczającej, obojętnie, jaki to nie był budżet.

Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska zwróciła uwagę, że przywracane są do życia obiekty zabytkowe, ale nie ma pomysłu, jak je użytkować. Czasami przez to, że restrykcje konserwatorskie są bardzo mocne, nie da się tych obiektów przywrócić do życia, bo nie mogą funkcjonować. Dlatego to jest bardzo ważne, żebyśmy zmieli sposób patrzenia na zabytki. Nikt nie zainwestuje pieniędzy, nawet prywatna osoba, w odnowienie zabytku, jeżeli nie będzie mogła potem go użytkować.

Wieloletni dyrektor Departamentu Ochrony Zabytków w MKiDN Jacek Dąbrowski wskazał:

• potrzebna jest nowa ustawa o zabytkach, ja bym tego nawet nie nazwał ustawą, w mojej ocenie można było by to nazwać Kodeksem ochrony zabytków, Kodeksem ochrony dziedzictwa;
• z jednego powodu, dziś konserwatorzy zabytków realizując działania ochronne korzystają z 14. aktów prawnych rangi ustawowej i kilkudziesięciu aktów prawnych rangi rozporządzeniowej;
• stworzenie czegoś w postaci Kodeksu Ochrony Zabytków miałoby też na celu skumulowanie tych wszystkich rozproszonych kompetencji konserwatora w jednym miejscu, żeby konserwator pracował na jednym akcie prawnym, a nie trzydziestu, czterdziestu, bo to po prostu nie działa.

Redakcja INFORLEX (na podstawie komunikatu PAP)