Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do sprawy w Trybunale Konstytucyjnym dotyczącej praw właścicieli zabytkowych nieruchomości

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich poinformowało, że Rzecznik złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o uznanie za niezgodne z konstytucją przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i powiązanego z tą ustawą rozporządzenia. 

Według informacji RPO wskazał we wniosku, że określone w nim przepisy są niekonstytucyjne w zakresie, w jakim ograniczają prawo własności nieruchomości przez dopuszczenie ujęcia nieruchomości jako zabytku w wojewódzkiej ewidencji zabytków, bez zapewnienia właścicielowi gwarancji ochrony prawnej. Pisemne uzasadnienie swojego stanowiska w tej sprawie RPO przekaże TK do końca czerwca 2023 r.

Biuro RPO wskazało w komunikacie:

• postępowanie przed Trybunałem zainicjował Naczelny Sąd Administracyjny w grudniu 2022 r. rozpatrując skargę kasacyjną od orzeczenia WSA, w rozpatrywanej w NSA sprawie chodziło o skargę właściciela działki, na której częściowo położony jest stary cmentarz włączony do ewidencji zabytków;
• w uzasadnieniu pytania NSA przypomniano, że włączenie obiektu do ewidencji zabytków wiąże się z wieloma obowiązkami dla właściciela nieruchomości, np. obowiązkiem uzgadniania z wojewódzkim konserwatorem zabytków decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy i decyzji o pozwoleniu na budowę;
• chodzi zwłaszcza o to, czy zgodne z Konstytucją RP i protokołem do europejskiej konwencji praw człowieka jest dopuszczenie ograniczenia prawa własności w ramach uproszczonej procedury o charakterze wewnętrznym, podczas gdy właściciel nie bierze udziału w jakichkolwiek czynnościach postępowania, nie są mu znane motywy objęcia nieruchomości ewidencją oraz podstawy ustalenia, że nieruchomość rzeczywiście stanowi zabytek, nie wie też, czy czynności postępowania są prawidłowe;
• w uzasadnieniu swojego pytania NSA wskazał, że sąd administracyjny, jako sprawujący kontrolę legalności działania organów, nie jest legitymowany do ustalania zamiast organów, jaki jest terytorialny zasięg cmentarza, w szczególności przez przeprowadzanie dowodów z historycznych zdjęć lotniczych, czy też zwrócenie się do biegłego o sporządzenie opinii;
• kluczowe znaczenie ma przy tym okoliczność, że skarżący nie mógł przedstawić stosownych wniosków i dowodów na etapie poprzedzającym dokonanie zaskarżonej czynności, jak wskazuje skarżący w skardze kasacyjnej, o weryfikacji karty cmentarza dowiedział się dopiero podczas wglądu do wojewódzkiej ewidencji zabytków prowadzonej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, kontrola tej czynności przez sąd administracyjny ma w istocie charakter czysto formalny;
• sprawa otrzymała już w TK swoją sygnaturę, poza RPO stanowiska do niej powinni zgłosić Prokurator Generalny oraz Sejm, uczestnikiem postępowania jest też Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na razie nie ma wyznaczonego terminu na rozpatrzenie sprawy przez Trybunał. 

Redakcja INFORLEX (na podstawie komunikatu PAP)