Jak rozliczać odszkodowania w VAT

Aby doszło do opodatkowania VAT, konieczne jest istnienie bezpośredniego związku między wykonywanym świadczeniem a otrzymywanym za nie ekwiwalentem. W przypadku odszkodowań związek taki najczęściej nie istnieje, dlatego nie dochodzi do czynności podlegających VAT. Istnieją jednak odstępstwa od tej zasady, gdy dochodzi do przeniesienia własności towarów w zamian za odszkodowanie lub pobierania opłaty za bezumowne korzystanie z rzeczy. W takich sytuacjach może wystąpić obowiązek opodatkowania VAT.

W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą podatnicy VAT otrzymują różnego rodzaju kwoty o charakterze odszkodowawczym (np. odszkodowania, kary umowne, rekompensaty czy zadośćuczynienia). Pojawiają się w takich przypadkach często pytania o opodatkowanie otrzymywanych jako odszkodowania kwot VAT. W niniejszym artykule odpowiadamy na pytania pojawiające się w tym zakresie.

1.Kiedy odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu VAT

Opodatkowaniu VAT podlegają czynności wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, w szczególności odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. 

Przy czym aby dane świadczenie (dostawa towaru lub świadczenie usługi) miało charakter odpłatny, między świadczeniodawcą a świadczeniobiorcą musi istnieć stosunek prawny, w ramach którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez świadczeniodawcę stanowi rzeczywisty ekwiwalent świadczenia na rzecz świadczeniobiorcy (zob. wyrok TSUE z 5 czerwca 1997 r. w sprawie C-2/95). 

Oznacza to, że konieczne jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy wykonywanym świadczeniem a otrzymywanym ekwiwalentem świadczenia w postaci zapłaty(zob. przykładowo wyroki TSUE z 8 marca 1988 r. w sprawie 102/86 oraz z 16 października 1997 r. w sprawie C-258/95).

W przypadku odszkodowań (w szerokim znaczeniu tego pojęcia, tj. obejmującym wszelkiego rodzaju kwoty o charakterze odszkodowawczym) związek taki najczęściej nie istnieje. W efekcie otrzymywania odszkodowań najczęściej nie dochodzi do dokonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Potwierdzają to w udzielanych wyjaśnieniach organy podatkowe, czego przykładem mogą być interpretacje indywidualne Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z: