Wartość godziwa przy łączeniu spółek – nowe stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości

Komitet Standardów Rachunkowości opublikował nowe stanowisko w sprawie ustalania wartości godziwej dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą. Ma ono na celu rozstrzygnięcie wątpliwości i podanie wskazówek dotyczących stosowania przepisów ustawy o rachunkowości w zakresie ustalania wartości godziwej poszczególnych kategorii aktywów i zobowiązań przejętej jednostki dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą łączenia – z punktu widzenia jednostki przejmującej jako uczestnika rynku.

Ustawa o rachunkowości wskazuje (art. 44b uor), że:

Rozliczenie połączenia metodą nabycia polega na sumowaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów spółki przejmującej, według ich wartości księgowej, z odpowiednimi pozycjami aktywów i pasywów spółki przejętej, według ich wartości godziwej ustalonej na dzień ich połączenia.

Z zacytowanego przepisu wynika zatem, że jednym z podstawowych elementów metody nabycia jest ustalenie wartości godziwej aktywów i zobowiązań przejmowanej jednostki. Niestety ustawa o rachunkowości wskazuje dość ogólne zasady jej ustalania. Ich stosowanie często sprawia problemy zarówno pod względem interpretacyjnym, jak i merytorycznym. Dlatego też Komitet Standardów Rachunkowości opracował i opublikował nowe stanowisko w sprawie ustalania wartości godziwej dla potrzeb rozliczania połączeń jednostek metodą nabycia (Dz.Urz. Min. Fin. z 2024 r. poz. 23). Zawiera ono przede wszystkim:

• omówienie wraz z przykładami szczegółowych zasad ustalania wartości godziwej składników aktywów i pasywów jednostki przejętej, takich jak: środki trwałe, środki trwałe w budowie, inwestycje w nieruchomości, wartości niematerialne i prawne, zapasy, aktywa finansowe, rozliczenia międzyokresowe, aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, zobowiązania finansowe, rezerwy, ujemna wartość firmy, fundusze specjalne;
• przedstawienie alternatywnych podejść w zakresie wyceny wartości godziwej, tj.:
  • podejście porównawcze – opierające się na ustalaniu wartości godziwej z wykorzystaniem informacji o cenach, kwotowaniach lub innych wynikających z transakcji lub ofert rynkowych dotyczących identycznych lub podobnych (tj. porównywalnych) aktywów, zobowiązań, 
  • podejście dochodowe – opierające się na ustalaniu wartości godziwej na podstawie przyszłych przepływach pieniężnych generowanych przez oceniany składnik,
  • podejście kosztowe – opierające się na kwocie, która odzwierciedla obecnie wymagane koszty zastąpienia zdolności użytkowej i ekonomicznej ocenianego składnika,
  • podejście mieszane – łączące np. podejście porównawcze z podejściem kosztowym;

• sposób ujawniania informacji na temat wartości godziwej i jej ustalania.

Stanowisko weszło w życie 8 marca 2024 r. i ma zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2024 r. lub po tym dniu, z możliwością jego wcześniejszego zastosowania.

Paweł Muż

ekonomista, redaktor „MONITORA księgowego”