Zwolnienie z podatku od nieruchomości zakładu pracy chronionej – wyrok NSA

Zwolnieniem przysługującym zakładom pracy chronionej objęte są tylko nieruchomości, które odpowiadają przepisom i zasadom BHP. Pomieszczenia powinny uwzględnić potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniać wymagania dostępności do nich, a ponadto być wskazane w decyzji wojewody w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej albo w zaświadczeniu – wyrok NSA z 31 stycznia 2023 r., sygn. akt III FSK 2361/21.

Stan faktyczny i stanowisko organu podatkowego

Spółka z o.o., mająca status zakładu pracy chronionej, w deklaracji na podatek od nieruchomości wykazała: 

• do opodatkowania: grunty o powierzchni 128 m² i budynki o powierzchni 884, 93 m^2,
•  jako zwolnione z tytułu prowadzenia zakładu pracy chronionej: grunty o powierzchni 11 222 m² i budynki o powierzchni 12 001 m².

Prezydent miasta, jako organ podatkowy, przeprowadził kontrolę podatkową i w efekcie wydał decyzję, w której zdecydowanie zmniejszył powierzchnię obiektów objętych zwolnieniem. Oparł się na decyzji inspektora pracy, w której wskazano obiekty spółki jako odpowiadające przepisom i zasadom BHP, uwzględniające potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniające wymagania dostępności do nich. Były to następujące pomieszczenia:

• recepcji wraz z częścią ogólnodostępną oraz biurową o powierzchni 62 m^2,
• biurowo-konferencyjne wraz z częścią socjalną o powierzchni 86 m²,
• o powierzchni 78 m²,
• recepcji oraz socjalne i pomocnicze o powierzchni 76 m²

wraz ze wszystkimi powierzchniami wspólnymi, ciągami komunikacyjnymi i sanitariatami.

Obiekty te zostały następnie wskazane w uzasadnieniu decyzji wojewody w sprawie przyznania spółce statusu zakładu pracy chronionej.

Podatnik zaskarżył decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, podnosząc, że wszystkie obiekty niezbędne i zajmowane na prowadzenie zakładu pracy chronionej, a w szczególności zaplecza, pomieszczenia magazynowe czy techniczne, służące chociażby do przechowywania sprzętu, mebli, środków higienicznych i pozostałego wyposażenia obiektów hotelarskich, służą prowadzeniu zakładu pracy chronionej. Pomieszczenia są ich nierozłącznym elementem, bez którego wskazane obiekty nie mogłyby funkcjonować, a wobec tego niewątpliwie są przez ten zakład zajmowane i powinny być objęte zwolnieniem. 

Stanowisko WSA 

Sąd oddalił skargę spółki. Wskazał, że zwolnieniem przysługującym zakładom pracy chronionej objęte są obiekty, które spełniają łącznie następujące warunki:

1. muszą być zgłoszone wojewodzie;
2. zgłoszenie obiektów potwierdza decyzja w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej (lub zaświadczenie);
3. zajęte są na prowadzenie tego zakładu pracy chronionej.

Jeśli chodzi o warunek trzeci, nie można go interpretować przez sięgnięcie do potocznego, językowego znaczenia pojęcia „zajęcie”, czego domaga się spółka. Konstrukcja art. 7 ust. 2 pkt 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, czyli przepisu, który jest podstawą spornego zwolnienia, odnosi się do ustawy o rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych i do formalnego przyznania statusu zakładu pracy chronionej. Zatem tylko te przedmioty opodatkowania, które wymienione są w decyzji wojewody, są zajęte na prowadzenie zakładu pracy chronionej. Zakład pracy chronionej nie jest więc tożsamy z przedsiębiorstwem (zakładem pracy). Spółka złożyła skargę kasacyjną.

Stanowisko NSA

Sąd II instancji oddalił skargę kasacyjną spółki. Wskazał, że sporne zwolnienie ma charakter podmiotowo-przedmiotowy. Niekwestionowane w niniejszej sprawie jest spełnienie warunku podmiotowego, gdyż spółka jest zakładem pracy chronionej. Mylne jest jednak stanowisko spółki, jakoby zwolnieniu podlegać miały wszystkie należące do niej obiekty, albowiem do zastosowania zwolnienia nie jest wystarczający sam fakt posiadania gruntu, budynku lub budowli przez zakład pracy chronionej. Zwolnieniem objęte są tylko przedmioty, które odpowiadają przepisom i zasadom BHP, uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich, a ponadto są wskazane w decyzji wojewody w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej albo w zaświadczeniu. Innymi słowy, brak wpisu do zaświadczenia lub decyzji nieruchomości lub budowli, która służy do prowadzenia działalności gospodarczej przez zakład pracy chronionej, powoduje niemożność zwolnienia danego przedmiotu z opodatkowania.

Od redakcji

Formalne podejście sądów do zakresu zwolnienia przysługującego zakładom pracy chronionej należy przyjąć do wiadomości jako tzw. fakt orzeczniczy. Nauka z niniejszego kazusu jest więc oczywista: należy starać się, by decyzja w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej wyszczególniała jak największą liczbę (i powierzchnię) obiektów służących osobom niepełnosprawnym. Oczywiście potem należy dbać o to, by obiekty te faktycznie spełniały potrzeby osób niepełnosprawnych stosownie do przepisów o rehabilitacji zawodowej tych osób. Innymi słowy, do zastosowania zwolnienia konieczne jest spełnienie przez zakład pracy chronionej zarówno przesłanki formalnej, jak i faktycznej.

Krzysztof Janczukowicz 

doktor prawa, radca prawny, specjalista w zakresie prawa podatkowego i karnego