Odroczony podatek dochodowy w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 2 cz. I

Problematyczny podatek odroczony

Odroczony podatek dochodowy to dziś już znane skutki zdarzeń, które w przyszłości wpłyną na podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych. Jest to mechanizm, który z punktu widzenia bilansowego pokazuje, jakie będą przyszłe obciążenia (lub oszczędności) podatkowe wynikające z dziś zarejestrowanych zdarzeń w rachunkowości. Identyfikowanie zdarzeń dotyczących odroczonego podatku dochodowego jest często wyzwaniem. Obecnie wiele podpowiedzi przynosi aktualizacja Krajowego Standardu Rachunkowości nr 2 „Podatek dochodowy”.

Przepisy na temat odroczonego podatku dochodowego znajdują się w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 619; dalej: u.r.). Zagadnienie to od dawna jednak sprawia księgowym wiele problemów. Wynikają one przede wszystkim z tego, że już dziś trzeba pokazać przyszłe skutki podatkowe w księgach rachunkowych. Kłopotem jest także to, że przepisy prawa podatkowego zmieniają się często i nie do końca jest oczywiste, czy konkretne regulacje powinny skutkować ujęciem odroczonego podatku dochodowego.

Istota podatku

Cel i regulacje prawa bilansowego znacznie różnią się od celu i regulacji prawa podatkowego. Prawo bilansowe kładzie nacisk przede wszystkim na przestrzeganie zasady prezentacji w sprawozdaniu finansowym wiernego i rzetelnego obrazu, która jest realizowana m.in. poprzez przestrzeganie zasad: memoriałowej, współmierności przychodów i kosztów oraz ostrożności. Z kolei przepisy ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2805; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 854; dalej: ustawa o CIT) nie obejmują wszystkich konsekwencji zasad rachunkowości. Dlatego pojawiają się rozbieżności między wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania.

Podatek odroczony jest zatem narzędziem księgowym, które stara się wyeliminować ze sprawozdania finansowego negatywne skutki różnic w zasadach ustalania wyniku działalności do celów księgowych i podatkowych. Obowiązek ten dotyczy jednak tylko tych jednostek, które są podatnikami podatku dochodowego, a nie tylko jego płatnikami. Zatem odroczony podatek dochodowy dotyczy podatników podatku dochodowego od osób prawnych, a nie podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. U tych ostatnich bowiem na obciążenia podatkowe wpływają także ich sytuacja rodzinna i prywatne ulgi, a nie tylko aktywność gospodarcza. Jeśli zatem prowadzone są księgi rachunkowe dla podmiotu, który jest zorganizowany w formie działalności gospodarczej osoby fizycznej, spółki cywilnej lub spółki jawnej osób fizycznych, to nie ma konieczności ustalania różnic między wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania.