Podsumowanie 2023 roku, czyli zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych – w pytaniach i odpowiedziach

Mijający rok obfitował w zmiany przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Pierwszą rewolucją była ustawa z 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 240), która wprowadziła do kodeksu pracy dwie wyczekiwane grupy przepisów – regulujące badanie trzeźwości pracowników oraz pracę zdalną. Weszły one w życie odpowiednio 21 lutego oraz 7 kwietnia 2023 r. Niedługo potem działom kadr przyszło mierzyć się z jeszcze większą nowelizacją kodeksu pracy, tj. ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641). Ustawa ta implementowała do polskiego systemu prawnego dwie ważne dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):• 2019/1152 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 186, s. 105),• 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 188, s. 79) – tzw. dyrektywa work-life balance.Ustawa przyznała pracownikom wiele nowych uprawnień, a na pracodawcę nałożono dodatkowe obowiązki. Nowe przepisy weszły w życie 26 kwietnia 2023 r. Poważne zmiany ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; dalej: k.p.) spowodowały konieczność dostosowania przepisów wykonawczych, tj.: • wydania rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 8 maja 2023 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. poz. 937), które zastąpiło poprzednio obowiązujące rozporządzenie;• znowelizowania rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz.U. poz. 2369; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 879);• znowelizowania rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1862; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 912).Zmiana w uprawnieniach pracowniczych przełożyła się także na konieczność nowelizacji przepisów zasiłkowych, tj. ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641; dalej: ustawa zasiłkowa) oraz przepisów wykonawczych, tj.:• rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2032);• rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 87; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2575).Druga połowa roku przyniosła jeszcze dwie ważne nowelizacje w przepisach wykonawczych do kodeksu pracy. Chodzi o:• rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2010; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1348), które uległo zmianie 1 września 2023 r.;• rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2367), które uległo zmianie 17 listopada 2023 r.