Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 20 marca 2023 r., sygn. II SA/Gl 1713/22

Pomoc społeczna; Administracyjne postępowanie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska (spr.), Sędziowie Asesor WSA Tomasz Dziuk, Sędzia WSA Krzysztof Nowak, Protokolant Monika Rał, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 marca 2023 r. sprawy ze skargi Prokuratora Rejonowego w C. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 3 października 2022 r. nr SKO.PSI/41.5/409/2022/13654 w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie zwrotu opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej oddala skargę.

Uzasadnienie

Kierownik Sekcji Pomocy Instytucjonalnej i Usług Opiekuńczych w OPS w C., działający z upoważnienia Prezydenta Miasta C. (dalej: "organ I instancji"), decyzją z dnia 14 czerwca 2021 r., nr [...], orzekł zwrot kwoty 5734,75 zł., stanowiącej sumę dopłat do pobytu J. G. (dalej: "uczestnik") w Domu Pomocy Społecznej w P. ul. [...], wniesionej zastępczo przez gminę C. za okres od 1 października 2020 r. do 28 lutego 2021 r.

Prokurator Prokuratury Rejonowej w C. wniósł sprzeciw z dnia 31 sierpnia 2022 r. od powyższej decyzji, w którym wnioskował o stwierdzenie jej nieważności z tego powodu, iż uczestnik zamieszkał w placówce na własny wniosek i nie był tam umieszczony mocą orzeczenia sądowego, w trybie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Jako osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych mógł w każdym czasie opuścić placówkę. Stąd też całkowicie bezpodstawne stało się obciążanie opłatami za okres, w którym tam nie przebywał.

Pismem z dnia 14 września 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej: "Kolegium") zawiadomiło uczestnika, iż wszczęte zostało postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji organu I instancji z dnia 14 czerwca 2021 r. oraz poinformowało o przysługujących mu prawach.

Kolegium decyzją z dnia 3 października 2022 r., nr SKO.PSI/41.5/409/2022/13654, działając na podstawie art. 2 ustawy z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych oraz § 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 roku w sprawie obszarów właściwości miejscowej samorządowych kolegiów odwoławczych oraz art. 138 § 1 pkt 1, art. 156 § 1 pkt 2, art. 157 § 1-2 i art. 158 § 1 k.p.a., po przeprowadzeniu postępowania w związku ze sprzeciwem, odmówiło stwierdzenia nieważności decyzji organu I instancji z dnia 14 czerwca 2021 r. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia ustaliło, że uczestnik w dniu 19 sierpnia 2008 r. złożył wniosek o umieszczenie w domu pomocy społecznej. Decyzją nr [...] z dnia 1 września 2008 r. Ośrodek Pomocy Społecznej w C. skierował uczestnika do domu pomocy społecznej dla osób [...] chorych w pierwszej kolejności. Następnie, na podstawie decyzji Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w L. nr [...] z dnia 19 kwietnia 2010 r., uczestnik został umieszczony w domu pomocy społecznej dla osób [...] chorych w R., gdzie przebywał od dnia 27 kwietnia 2010 r., a w dniu 21 lutego 2013 r. został przeniesiony do Domu Pomocy Społecznej w P. (dalej w skrócie: "DPS"), gdzie przebywał do dnia 30 grudnia 2019 r. Dopiero w dniu 30 grudnia 2019 r. uczestnik złożył w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie w P. oświadczenie o rezygnacji z dalszego pobytu w DPS wraz z wnioskiem o zwolnienie z obowiązku ponoszenia dalszej opłaty za pobyt. Wskazał, że otrzymał lokal mieszkalny z zasobów Miasta C. i zawarł w dniu [...] listopada 2019 r. umowę najmu. Zdaniem Kolegium, w odniesieniu do tej sytuacji istotne znaczenie ma art. 41 ust. 3 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, który reguluje sytuację prawną osoby, która nie wyraża zgody na dalsze przebywanie w domu pomocy społecznej i która jednocześnie nie została do niego przyjęta na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego o przyjęciu do domu pomocy społecznej. Przepis ten reguluje postępowanie o zniesienie obowiązku przebywania w domu pomocy społecznej w sytuacji, gdy osoba została do niego przyjęta nie na podstawie orzeczenia sądu, tj. w przypadku wydania decyzji administracyjnej. Zgodnie z nim, w przypadku gdy osoba nie wyraża zgody na dalsze przebywanie w domu pomocy społecznej i nie została do niego przyjęta na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego o przyjęciu do domu pomocy społecznej, osoba ta, jej przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo, osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę lub kierownik domu pomocy społecznej mogą wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o zniesienie obowiązku przebywania w domu pomocy społecznej. W dniu [...]r. sygn. akt [...] Sąd Rejonowy w T. [...] Wydział Rodzinny i Nieletnich wydał postanowienie oddalające wniosek uczestnika. Postanowienie to jest prawomocne. W piśmie z dnia [...] maja 2021 r. Sąd poinformował, że orzeczenie wydane w sprawie [...] oddalające wniosek uczestnika o wyrażenie zgody na opuszczenie przez niego DPS jest rozstrzygnięciem merytorycznym, co oznacza zakaz opuszczania ośrodka, do którego podopieczny nie stosuje się. Zdaniem Kolegium, Sąd postanowieniem z dnia [...] r. sygn. akt [...] jednoznacznie wskazał, że w dalszym ciągu istnieje i pozostaje w mocy obowiązek przebywania uczestnika w DPS. Z tej przyczyny został on obciążony odpłatnością za DPS, ponieważ formalnie miał w nim zapewnione miejsce i obowiązek przebywania (zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w T.). W związku z powyższym organ I instancji wszczął postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia zwrotu kwoty 5.734,75zł. zastępczo wniesionej przez Gminę C.. Kolegium wyjaśniło, że nie stwierdziło wydana decyzji z dnia 14 czerwca 2021 r. z rażącym naruszeniem prawa, bowiem nie została spełniona druga z przesłanek określonych w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., jak również żadna z pozostałych przesłanek wymienionych w art. 156 § 1 k.p.a., skutkujących stwierdzeniem jej nieważności. Jednocześnie, Kolegium, w trybie art. 9 k.p.a. poinformowało uczestnika jako stronę postępowania, że przysługuje mu prawo do złożenia wniosku o zastosowanie ulgi wynikającej z treści art. 104 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej, który stanowi, że w przypadkach szczególnie uzasadnionych, zwłaszcza jeżeli żądanie zwrotu wydatków na udzielone świadczenie, z tytułu opłat określonych w ustawie oraz z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części stanowiłoby dla osoby zobowiązanej nadmierne obciążenie lub też niweczyłoby skutki udzielanej pomocy, właściwy organ, który wydał decyzję w sprawie zwrotu należności, o których mowa w ust. 1, na wniosek pracownika socjalnego lub osoby zainteresowanej, może odstąpić od żądania takiego zwrotu, umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń