Wyrok WSA w Krakowie z dnia 30 czerwca 2022 r., sygn. II SA/Kr 568/22

Inne

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Mirosław Bator (spr.) Sędziowie: WSA Magda Froncisz WSA Monika Niedźwiedź po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 czerwca 2022 r. sprawy ze skargi P. S.A. w W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia 16 marca 2022 r. znak: [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nabycia z mocy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości skargę oddala.

Uzasadnienie

Prezydent Miasta Krakowa decyzją z dnia 7 lutego 2022 r. nr [...] działając na podstawie art. 200 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 roku w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu oraz art. 104 K.p.a. odmówił stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku przez Polskie Koleje Państwowe S.A. z siedzibę w Warszawie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Gminy Miejskiej Kraków, położonej w K., oznaczonej jako działka ewidencyjna nr [...] o pow. 1,1244 ha, obr. 45 jedn. ewid. Kraków - Podgórze, objętej księga wieczyste [...] prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Podgórza w Krakowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych - na cele infrastruktury kolejowej wraz z prawem własności obiektów trwale z gruntem związanych wymienionych w wykazie środków trwałych według stanu na dzień 5 grudnia 1990 roku. W uzasadnieniu organ wskazał, że jak wynika z treści księgi wieczystej KR1 [...] nieruchomość utworzona z działki ewidencyjnej nr [...], obr. 45, jedn. ewid. Kraków - Podgórze, stanowi własność Gminy Kraków na podstawie decyzji Wojewody Małopolskiego z dnia 28 marca 2012 roku utrzymanej w mocy decyzją Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 13 stycznia 2014 r. Jak ustalono, w dniu 10 maja 2019 roku Wojewoda Małopolski wydał decyzję o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, na podstawie której ograniczył sposób korzystania z nieruchomości stanowiącej działkę nr [...], obr. 45, jedn. ewid. Kraków - Podgórze, poprzez udzielenie zezwolenia na wejście na teren nieruchomości dla prowadzenia inwestycji kolejowej, w tym dokonania związanej z nią budowy lub przebudowy układu drogowego lub urządzeń wodnych, lub założenia i przeprowadzania na nich ciągów drenażowych przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z przewodów i urządzeń, a także prac związanych z konserwacja, utrzymaniem lub usuwaniem awarii. Działka nr [...] nie podlega ustaleniom żadnego obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W przyjętym przez Radę Miasta Krakowa Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa (uchwała Nr XII/87/03 Rady Miasta Krakowa z dnia 16 kwietnia 2003 roku zmieniona uchwałą nr XCIII/1256/10 Rady Miasta Krakowa z dnia 3 marca 2010 roku oraz uchwała nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lipca 2014 roku) przedmiotowy obszar znajduje się w strukturalnej jednostce urbanistycznej Nr 34 w kategorii zagospodarowania teren o symbolu KK-tereny kolejowe. W obowiązującym do dnia 1 stycznia 2003 roku miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta Krakowa zatwierdzonym uchwałą nr VII/58/94 Rady Miasta Krakowa z dnia 16 listopada 1994 roku ww. działka znajdowała się w Obszarze Tras Komunikacyjnych - tereny kolejowe KT (KK)) oraz Obszarze Produkcji i Zaplecza Technicznego - PS 17. W toku przeprowadzonej w dniu 2 lipca 2021 roku rozprawy administracyjnej przy udziale PKP SA Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w Krakowie połączonej z oględzinami nieruchomości stwierdzono, że działka nr [...] w przeważającej części stanowi tory kolejowe wraz z infrastrukturą kolejową. W pozostałej części stanowi nasyp kolejowy oraz pas zieleni. Ponadto, w południowo - zachodniej części działki nr [...] znajduje się pokryty kostką brukową parking. Jak wynika ze znaku drogowego usytuowanego przy wjeździe na parking, jest on przeznaczony dla pracowników budynków przy ulicy [...]. Organ wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 200 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, stwierdzenie nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz własności budynków, innych urządzeń i lokali następuje, jeżeli państwowe lub komunalne osoby prawne posiadały w tym dniu określone grunty w zarządzie. W świetle § 4 ust. 1 tego rozporządzenia wojewoda lub organ wykonawczy gminy stwierdza fakt przysługiwania państwowym osobom prawnym zarządu w dniu 5 grudnia 1990 roku na podstawie co najmniej jednego z wymienionych w pkt 1 -10 dokumentów, tj. 1/ decyzji o przekazaniu nieruchomości w zarząd, 2/ decyzji o przekazaniu nieruchomości w użytkowanie, jeżeli została wydana przed dniem 1 sierpnia 1985 roku; 3/ umowy między państwowymi jednostkami organizacyjnymi o przekazaniu prawa zarządu do nieruchomości, zawartej za zgodą organu, 4/ umowy zawartej w formie aktu notarialnego przed dniem 1 lutego 1989 roku przez państwowe jednostki organizacyjne, o nabyciu nieruchomości od osób innych niż Skarb Państwa; 5 / odpisu z księgi wieczystej, stwierdzającej prawo zarządu lub prawo użytkowania nieruchomości, 6/ decyzji o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu zarządu nieruchomością, 7/ decyzji o naliczeniu lub aktualizacji opłat z tytułu użytkowania nieruchomości, jeżeli została wydana przed dniem 1 sierpnia 1985 roku, 8/ uchwały, zarządzenia lub decyzji wydanych w sprawach podziału, łączenia, likwidacji i utworzenia państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych oraz podejmowanych na ich podstawie uchwał komisji powoływanych w tych sprawach, jeżeli treść tych dokumentów zawiera oznaczenie nieruchomości; 9/ protokołu przekazania nieruchomości, sporządzonego między państwowymi jednostkami organizacyjnymi przed dniem 1 sierpnia 1985 roku, 10/ umowy o przekazaniu nieruchomości lub protokołu przekazania nieruchomości, sporządzonych przed dniem 22 października 1961 roku między organizacjami społeczno - zawodowymi, politycznymi lub spółdzielczymi a państwowymi jednostkami organizacyjnymi. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego organ ustalił, iż brak jest podstaw do stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku przez PKP SA prawa użytkowania wieczystego nieruchomości utworzonej z działki nr [...], obręb 45, jedn. ewid. Kraków - Podgórze, dla której prowadzona jest księga wieczysta [...] wraz z prawem własności obiektów trwale z gruntem związanych. Na mocy obowiązujących przepisów przyjmuje się bowiem, że osoba prawna ubiegająca się o stwierdzenie nabycia z mocy prawa użytkowania wieczystego, winna w sposób bezsporny udokumentować prawo zarządu gruntem tj. legitymować się dokumentem potwierdzającym przekazanie gruntu osobie prawnej w zarząd. Należy w tym miejscu podkreślić, iż kwestia ustalenia istnienia dokumentacji świadczącej o wykonywaniu zarządu w stosunku do nieruchomości utworzonej z działki ewidencyjnej nr [...] została zbadana w przeprowadzonym przez Wojewodę Małopolskiego postępowaniu komunalizacyjnym zakończonym wydaniem decyzji z dnia 28 marca 2012 roku, stwierdzającej nabycie z dniem 27 maja 1990 roku z mocy prawa przez Gminę Kraków prawa własności nieruchomości stanowiącej m.in. działkę nr [...], obręb 45, jedn. ewid. Kraków - Podgórze, utrzymanej w mocy przez Krajową Komisję Uwłaszczeniową w decyzji z dnia 13 stycznia 2014 roku. W treści uzasadnienia decyzji wskazano, że przedmiotowy grunt nie pozostawał w dniu 27 maja 1990 roku w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe. W związku z tym, jak wynika z treści uzasadnienia ww. decyzji, podmiotem, do którego należał jest terenowy organ administracji państwowej stopnia podstawowego. Przedłożone w niniejszej sprawie dokumenty, w ocenie organu, nie przesądzają o oddaniu działki nr [...] przedsiębiorstwu państwowemu Polskie Koleje Państwowe w zarząd. Należy podkreślić, iż sam fakt korzystania przez przedsiębiorstwo z nieruchomości, czy też posadowienia na niej elementów infrastruktury kolejowej, nie kreuje rzeczonego prawa. Instytucja zarządu uregulowana była już w dekrecie z dnia 26 kwietnia 1949 roku o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych, a także rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 roku w sprawie przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych, na podstawie których wydawane były decyzje o przekazaniu gruntów. Z kolei na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, prawo zarządu na rzecz przedsiębiorstw państwowych mogło zostać ustanowione w drodze decyzji organu administracji państwowej stopnia podstawowego, o oddaniu nieruchomości w użytkowanie. W późniejszym okresie oddanie nieruchomości w zarząd następowało w wyniku wydanej w trybie art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, zgodnie z którą państwowe jednostki organizacyjne uzyskują grunty państwowe w zarząd na podstawie decyzji terenowego organu administracji państwowej albo na podstawie zawartej za zezwoleniem tego organu, umowy o przekazaniu nieruchomości między państwowymi jednostkami organizacyjnymi bądź umowy o nabyciu nieruchomości. W związku z powyższym, dla ustanowienia zarządu na nieruchomościach państwowych ustawodawca wymagał decyzji administracyjnej wydawanej przez organ. W przypadku braku takiej decyzji odnoszącej się do konkretnej nieruchomości, bezwzględnie należy przyjąć, iż nieruchomość należała do terenowego organu administracji państwowej. Samo wykazanie sprawowania faktycznego zarządu nie jest wystarczające dla udowodnienia okoliczności przysługiwania wnioskodawcy prawa zarządu. Przedmiotem dowodzenia w niniejszej sprawie jest istnienie prawa, a nie stanu faktycznego, polegającego na rzeczywistym władaniu gruntem. Jedynie bowiem władanie oparte na stosownym tytule prawnym uprawnia do skutecznego żądania ustanowienia prawa użytkowania wieczystego ww. działki. Wnioskodawca wywodzi istnienie prawa zarządu z decyzji Urzędu Dzielnicowego Kraków - Podgórze z dnia 9 czerwca 1989 roku na podstawie której ustalono z dniem 1 stycznia 1987 roku dla Południowej Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych w Krakowie opłatę roczną za zarząd gruntu państwowego położonego w Krakowie w b. gm. kat. Podgórze, Jugowice, Wola Duchacka, Łagiewniki, Opatkowice, stanowiącego m.in. działkę nr [...], obr. 45. Przedmiotowa decyzja nie wskazuje na istnienie jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego fakt sprawowania zarządu, który istniał, ale nie zachował się do dnia orzekania przez właściwe organy. Nie może zatem stanowić podstawy stwierdzenia istnienia prawa zarządu po stronie wnioskodawcy. Powołany dokument nie wskazuje podstaw prawnych przekazania nieruchomości utworzonej z działki nr [...], obr. 45, jedn. ewid. Podgórze. Dokonując natomiast analizy oświadczenia z dnia 27 kwietnia 2021 roku złożonego przez osoby pracujące w strukturach Spółki, z treści którego wynika, że nie zachowały się dokumenty, o których mowa w ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 roku oraz, że działka nr [...] znajdowała się w dniu 5 grudnia 1990 roku w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego Polskich Kolei Państwowych, wywiedziono, iż nie może ono przesądzać o istnieniu w dniu 5 grudnia 1990 roku prawa zarządu, gdyż w przedmiotowej sprawie nie mamy do czynienia z istnieniem zarządu, którego nie można potwierdzić z powodu braku zachowania odpowiednich dokumentów. Przeprowadzone postępowanie dowodowe doprowadziło do stwierdzenia, że dokument ustanawiający prawo zarządu na nieruchomości objętej wnioskiem nie istniał w obrocie prawnym. Poza dyspozycją przepisu, który dopuszcza stwierdzenie prawa zarządu na mocy zeznań świadków lub oświadczeń stron znajdują się sytuacje, w których decyzje (ew. umowy lub protokoły) wymienione w § 4 ust. 1 powyższego rozporządzenia nie zostały w ogóle wydane. Zatem powyższa okoliczność nie może zostać udowodniona ani zeznaniami świadków ani oświadczeniem strony. W sytuacji ustalenia przez organ, że prawo zarządu ustanowione nie było, dowodzenie istnienia tego prawa poprzez przesłuchanie świadków i stron, stanowiłoby obejście przepisu § 4 ust. 1 rozporządzenia, wymagającego przedłożenia enumeratywnie wymienionych w tym przepisie dokumentów. Reasumując, przepis § 4 ust. 3 rozporządzenia z dnia 10 lutego 1998 roku umożliwia na podstawie zeznań świadków lub oświadczeń stron stwierdzenie "dotychczasowego prawa zarządu". Zatem prawo to musiało być ustanowione w przeszłości, skoro "dotychczas" nie istnieje. Tym samym zeznania świadków, czy oświadczenia stron muszą określać w jaki sposób prawo zarządu zostało ustanowione w przeszłości. Wnioskodawca uwłaszczenia winien wykazać, że miał w swej dyspozycji konkretne dokumenty potwierdzające określone prawo (zarząd, użytkowanie), które później zginęły bądź uległy zniszczeniu, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 listopada 2009 roku, sygn. akt l OSK 207/09). Zdaniem organu, w trybie § 4 ust. 3 rozporządzenia można dowodzić istnienia prawa zarządu jedynie wtedy, gdy przesądzone zostanie uprzednio, że prawo to było ustanowione, lecz jedynie nie zachowały się dokumenty (wskazane w § 4 ust. 1 pkt 1-10 rozporządzenia) stwierdzające powyższą okoliczność (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 5 września 2018 roku, sygn. akt II SA/Kr 754/18). W trakcie prowadzonego postępowania wnioskodawca nie wykazał, iż objęta wnioskiem o uwłaszczenie nieruchomość pozostawała w dniu 5 grudnia 1990 roku w jego zarządzie bądź jego poprzednika prawnego. Nie ustalono decyzji o oddaniu jej w zarząd, oraz nie ustalono również innych dokumentów potwierdzających nawet pośrednio istnienie tego prawa.