Wyrok SN z dnia 28 lutego 2019 r., sygn. I PK 257/17

Przesłanką miarkowania kary umownej z art. 484 § k.c. w związku z art. 300 k.p. jest zgłoszenie wyraźnego żądania przez dłużnika. Nie jest wystarczające domaganie się oddalenia powództwa.

Biuletyn SN Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nr 3-4/2019

1. Zgłoszenie zarzutu z art. 484 § 2 k.c. nie może nastąpić tylko przez wniesienie o oddalenie powództwa o zapłatę kary umownej. Argument odwołujący się do wnioskowania a maiori ad minus prowadzi do trafnych konkluzji tylko wówczas, gdy "większe" obejmuje swoim zakresem "mniejsze". Tego rodzaju relacja zachodzi jednak tylko wówczas, gdy drugi element rodzajowo w pełni mieści się w pierwszym. Zważywszy na proceduralno-materialnoprawne właściwości "żądania zmniejszenia kary umownej", trudno twierdzić, że w pełni korespondują one z konstrukcją odpowiedzi na pozew. Znaczy to tyle, że wniesienie odpowiedzi na pozew (w której dłużnik kwestionuje podstawy odpowiedzialności) samoistnie świadczy o zamiarze wywołania materialnoprawnego i procesowego skutku z art. 484 § 2 k.c. Prowadzi to do wniosku, że spełnienie omawianej przesłanki ma miejsce wówczas, gdy dłużnik jednoznacznie wyartykułuje zarzut, a tym samym spowoduje skutek materialnoprawny (spełni warunek stawiany w przepisie), a w ujęciu procesowym, zgłosi zarzut, który wierzyciel będzie mógł zwalczać. Wniesienie odpowiedzi na pozew, w której kwestionuje się tylko zasadę odpowiedzialności, a nie wysokość kary umownej, nie spełnia wspomnianych warunków.

2. Miarkowanie kary umownej zastrzeżonej w umowie z art. 101 § 1 k.p. nie podlega jednolitemu i niezmiennemu wzorcowi, który ogranicza jej wysokość do pułapu odszkodowania przyznanego pracownikowi. Była już o tym mowa, że katalog przesłanek warunkujących zmniejszenie kary umownej ma charakter zamknięty. Przesłanka "rażącego wygórowania" kary umownej jest nieostra. Ustawodawca nie sprecyzował czynnika, do którego należy ją odnieść. Pewne jest, że ma ona charakter relatywny. Oznacza to, że niemożliwe jest odtworzenie generalnego wzorca, za pomocą którego można stwierdzić, czy stan rażącego wygórowania występuje. W rezultacie, konieczna jest zindywidualizowana ocena, czy okoliczności sprawy uzasadniają zmniejszenie kary umownej.