Wyrok SN z dnia 21 września 2018 r., sygn. V CSK 540/17

1. Skoro zaniżenie ceny nie stanowi o pozorności umowy, nie dotyczy jej stanowisko zgodnie z którym, pozorność czynności prawnej stwierdzonej aktem notarialnym może być udowodniona za pomocą zeznań świadków i przesłuchania stron, również między uczestnikami tej czynności.

2. Dopuszczalne jest dowodzenie faktów, których ustalenie skutkuje nieważnością czynności prawnej, objętej dokumentem, w tym działanie przez strony w celu obejścia zakazu ustawowego (in fraudem legis). W tych przypadkach strona nie zwalcza bowiem treści dokumentu lecz skuteczność prawną oświadczenia stwierdzonego dokumentem. Skoro zawyżenie ceny sprzedaży w celu udaremnienia uprawnienia ANR nie prowadzi do nieważności umowy, to nie można prowadzić dowodów przeciwko osnowie aktu notarialnego.

3. Artykuł 321 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może być naruszony przez sąd odwoławczy wówczas, gdy sąd ten wyrokuje co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem w postępowaniu pierwszoinstancyjnym lub co do roszczenia nie opartego na podstawie faktycznej wskazanej przez powoda do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji.

4. Choroba alkoholowa i epilepsja nie mogą być w żadnym wypadku identyfikowane z dysfunkcjami, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 3 p.n.

5. "Osoby obecne przy sporządzeniu aktu" w rozumieniu art. 92 § 1 pkt 4 p.n., których podpisy powinny zostać zamieszczone w akcie notarialnym (art. 92 § 1 pkt 8 p.n.), to nie osoby obecne w kancelarii notarialnej na życzenie strony, jako jej doradcy lecz osoby, których ujawnienia danych personalnych wymaga ustawa.

6. Umowa naruszająca zasady uczciwego obrotu oraz lojalności wobec kontrahenta może być uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, w razie braku wystąpienia wyzysku lub nie powstania wszystkich jego przesłanek przewidzianych w art. 388 § 1 k.c. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy do ukształtowania stosunków umownych w sposób wyraźnie krzywdzący dla jednej ze stron doszło przy świadomym lub tylko spowodowanym niedbalstwem wykorzystaniu przez drugą stronę swojej silniejszej pozycji, przy znacznej intensywności pokrzywdzenia drugiej strony.