Wyrok SN z dnia 28 maja 2014 r., sygn. I CSK 345/13

1. Kary umowne mogą być zastrzeżone zarówno na wypadek naruszenia zobowiązania przez dłużnika, jak i na wypadek naruszenia zobowiązania przez wierzyciela i dotyczy to nie tylko zobowiązań wzajemnych, ale także naruszenia np. przez wierzyciela innych obowiązków wynikających z umowy, choćby miał nim być jedynie jego obowiązek współdziałania z dłużnikiem przy wykonywaniu zobowiązania. Innymi słowy, niewykonanie przez stronę istotnego obowiązku umownego o charakterze niepieniężnym, nie mającego charakteru podstawowego (świadczenia), polegającego na konieczności współdziałania z dłużnikiem może być podstawą do zastrzeżenia kary umownej.

2. Roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy powstaje dopiero w wyniku wykonania tego uprawnienia kształtującego. Na skutek odstąpienia od umowy w sytuacjach objętych hipotezą art. 494 k.c. następuje - na podstawie analogicznie stosowanego art. 395 § 2 zdanie pierwsze k.c. zniweczenie węzła obligacyjnego wynikającego z umowy, utrzymują się natomiast, przełamując zasadę akcesoryjności, postanowienia umowne dotyczące kar umownych, przewidziane przez strony właśnie na wypadek odstąpienia od umowy, gdy aktualizuje się odpowiedzialność jednej ze stron umowy za szkodę spowodowaną niewykonaniem zobowiązania.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)

SSN Jan Górowski (sprawozdawca)

SSN Bogumiła Ustjanicz

w sprawie z powództwa Z. Spółki z o.o. w W. przeciwko Koncernowi O. S.A. w P. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 28 maja 2014 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 lutego 2013 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Z. Spółka z o.o. wniosła o zasądzenie od Koncernu O. S.A. kwoty 1 794 099,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 maja 2010 r. Podniosła, że strony zawarły w dniu 16 czerwca 2009 r. umowę na podstawie której powódka zobowiązała się do wykonania na rzecz pozwanego kompleksowych prac izolacyjnych do dnia 26 marca 2010 r. oraz antykorozyjnych do dnia 23 kwietnia 2010 r. W trakcie wykonania umowy okazało się, że pozwany opóźnia się z udostępnianiem poszczególnych urządzeń, a zwłaszcza rurociągów co skutkowało tym, że powódka nie była w stanie prowadzić ich zgodnie z umową. W dniu 26 marca 2010 r. kiedy już wszystkie prace izolacyjne powinny być zakończone pozwany z całkowitej ilości 31 425 m2 rurociągów, które w ramach umowy powinny zostać izolowane przekazał zaledwie 1 756 m2, co w rezultacie stanowiło 5% frontów robót. Wobec nienależytego wykonywania umowy przez O. powódka odstąpiła od umowy i Koncern ten powinien zapłacić jej zgodnie z postanowieniem zawartym w art. 12 ust. 10, karę umowną w dochodzonej wysokości.