Wyrok SN z dnia 28 czerwca 2012 r., sygn. II UK 284/11

Pracownicy, których praca z istoty polega na przemieszczaniu się na pewnym obszarze, nie odbywają podroży służbowych

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)

SSN Beata Gudowska (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Korzeniowski

w sprawie z wniosku M. K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przy udziale zainteresowanych /…/ o składki na ubezpieczenie społeczne, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 czerwca 2012 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 28 kwietnia 2011 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2011 r. oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w L. od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. z dnia 6 grudnia 2010 r. zmieniającego decyzję tego Zakładu z dnia 8 czerwca 2009 r., którą wymierzono M. K. jako płatnikowi składek za wymienionych w niej pracowników: na ubezpieczenia społeczne w kwocie 182.535,52 zł, na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 33.880,60 zł, na Fundusz Pracy w kwocie 12.022,05 zł i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 510,38 zł oraz odsetki od nieopłaconych w terminie składek na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst.: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.). Sąd pierwszej instancji ustalił, że praca, z tytułu której żądana jest składka, polegała głównie na wykonywaniu czynności przy budowie, przy remoncie lub modernizacji obiektów wykonywanych przez pracodawcę. Pracownicy wykonywali pracę w /…/. Pracownicy zatrudnieniu na budowach w K. i Ł. zakwaterowani byli w kwaterach prywatnych, w pensjonatach lub w budynkach, w których prowadzili remont. Zdarzało się, że pracownicy mieszkający w kwaterach prywatnych w K. przewożeni byli transportem zakładowym do wykonania określonej pracy na budowach w J., P. lub w S. W każdym wypadku praca była wykonywana poza terenem C., będącego siedzibą pracodawcy, lecz - jak stwierdził Sąd Okręgowy - nie wiązała się z podróżą służbową, gdyż nie była wykonywana w terminach i w miejscach określonych w poleceniu wyjazdu służbowego i żaden z zainteresowanych nie wykonywał pracy poza miejscowością, w której znajdowało się jego stałe miejsce pracy. Zainteresowani nie mieli określonego w umowach o pracę stałego miejsca wykonywania pracy (miejscowości geograficznie oznaczonej), a ich praca w spornych okresach w całokształcie obowiązków pracowniczych nie miała charakteru incydentalnego. Sąd pierwszej instancji nie uznał za przebywanie w podróży służbowej wykonywania pracy w różnych miejscowościach, wskazanych przez pracodawcę, gdy wykonywanie pracy w tych miejscowościach było przedmiotem umownego zobowiązania się pracownika, a pobyt w miejscu wykonywania pracy nie miał charakteru tymczasowego. Skoro - jak stwierdził - pracownicy nie przebywali w podróży służbowej, nie przysługiwały im diety oraz zwrot kosztów przejazdów z miejscowości stałego miejsca pracy lub z miejscowości zamieszkania do miejscowości stanowiącej cel podróży służbowej i z powrotem, zwrot kosztów noclegów bądź ryczałtów za noclegi, kosztów dojazdów środkami komunikacji miejscowej w formie ryczałtu, ani innych udokumentowanych wydatków na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową, o których stanowi art. 77 k.p. Sąd jednocześnie stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zindywidualizował w decyzji kwot podstawy wymiaru składek w stosunku do każdego ubezpieczonego, w związku z czym nie można było ustalić, czy rzeczywiście uzyskali przychód. Kwoty wskazywane przez zainteresowanych różniły się od kwot ujmowanych w zestawieniach pracodawcy jako tzw. diety. Jednocześnie Sąd pierwszej instancji dostrzegł, że - stosownie do art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 11, poz. 110) - równowartość świadczeń związanych z wynajmem kwater prywatnych nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, nie jest bowiem przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiąganym przez pracowników z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Podkreślił, że świadczenie to nie stanowiło faktycznego przysporzenia majątkowego, tj. powiększenia wartości netto majątku pracownika, a jedynie równoważyło skutki zwiększonych kosztów wykonywania pracy poza miejscem zamieszkania. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie należało także - ze względu na zniszczenie dokumentacji wypłat - uwzględniać kosztów finansowanego przez pracodawcę wyżywienia oraz zwrotu kosztu używania przez pracowników w przejazdach lokalnych pojazdów niebędących własnością pracodawcy.