Wyrok SN z dnia 19 października 2006 r., sygn. III SK 14/06

W sprawie z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zakres postępowania dowodowego zależy od aktywności stron stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Józef Iwulski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 października 2006 r. sprawy z powództwa G. Zakładu Elektroenergetycznego SA z siedzibą w G. przeciw­ko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o ochronę konkurencji, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w War­szawie z dnia 15 grudnia 2005 r. [...]

oddalił skargę kasacyjną i zasądził od G. Zakładu Elektroenergetycznego SA w G. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W pierwszej instancji, ale w trybie ponownego rozpoznania sprawy, orzekał Sąd Okręgowy w Warszawie, który wyrokiem z 23 lutego 2005 r. oddalił odwołanie G. Zakładu Elektroenergetycznego SA z siedzibą w G. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 sierpnia 2002 r.

Wyrok ten wynika z następujących ustaleń. Decyzją z dnia 9 sierpnia 2002 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po rozpatrzeniu sprawy wszczętej z urzędu przeciwko G. Zakładowi Elektroenergetycznemu SA w G. uznał, że działania tego przedsiębiorstwa energetycznego stanowią praktykę ograniczającą konkurencję i nakazał zaniechanie stosowania tej praktyki, polegającej na uzależnie­niu zawarcia umowy przyłączeniowej od spełnienia przez odbiorców świadczenia niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy w po­staci zamieszczenia w składanym przez odbiorcę „oświadczeniu”, którego treścią było wyrażenie woli wykonania własnym kosztem i staraniem przyłącza energetycz­nego, a następnie nieodpłatne przekazanie przyłącza na majątek G. Zakładu Elek­troenergetycznego SA, postanowienia przewidującego odmowę przyłączenia do sieci, podania napięcia i zawarcia umowy na dostawę energii energetycznej w razie niewywiązania się przez składającego oświadczenie z treści w nim zawartych. W punkcie II tej decyzji Prezes Urzędu uznał, iż działania G. Zakładu Elektroenerge­tycznego stanowią praktykę ograniczającą konkurencję polegającą na narzucaniu uciążliwych warunków umów przynoszących mu nieuzasadnione korzyści poprzez nieodpłatne przejmowanie w drodze darowizny przyłączy energetycznych wybudo­wanych kosztem i staraniem odbiorców w zamian za zwolnienie od konieczności uiszczania opłaty przyłączeniowej w okresie od 1 lipca 2000 r. do 14 lutego 2001 r. z naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń stron i nakazał zaniechanie jej stosowania. W punkcie III decyzji Prezes Urzędu nałożył na G. Zakład Elektroener­getyczny SA karę pieniężną w wysokości 704.380 zł. W uzasadnieniu powyższej de­cyzji wskazuje się na to, że w okresie po 1 lipca 2000 r., na skutek nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, zmienione zostały zasady pobierania opłaty przyłącze­niowej (opłaty dla podmiotów przyłączanych do sieci). W art. 7 ust. 5 znowelizowanej ustawy określono nowe zasady kalkulacji stawki za przyłączenie do sieci, ale ich szczegółowe określenie miało nastąpić w rozporządzeniu wykonawczym. Na tym tle powstała niejasna sytuacja prawna, w okresie do 14 grudnia 2000 r. to jest do dnia wydania rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią (Dz.U. z 2001 r.Nr 1, poz. 7). Wprowadzone tym rozporządzeniem zasady rozliczeń objęły odbiorców energii elektrycznej, którzy - w „trybie zaliczki” - zawarli umowy przed wejściem w życie wymienionych przepisów. Powodowe przedsiębior­stwo energetyczne po 1 lipca 2000 r. w stosunku do potencjalnych odbiorców ubie­gających się o przyłączenie do sieci stosowało dwa rozwiązania. Pierwsze polegało na nieodpłatnym przejmowaniu przyłączy (tzw. „tryb darowizny”), drugie zaś to za­liczkowy sposób pobierania opłaty za przyłączenie (tzw. „tryb zaliczki”), polegający na określeniu w umowie z odbiorcą przyłączanym zaliczki w wysokości 20% plano­wanych kosztów wykonania przyłącza na poczet przyszłej opłaty przyłączeniowej. GZE SA, w Rejonie Energetycznym P., w okresie od 1 lipca 2000 r. do 15 lutego 2001 r. zawarł 240 umów, których przedmiotem było nieodpłatne przejęcie przyłączy wybudowanych kosztem i staraniem odbiorców, natomiast umów w trybie „rozliczeń zaliczkowych” zawarto w tym okresie 10. Odbiorcy, którzy przyjęli system rozliczenia w „trybie darowizny”, w porównaniu z trybem zaliczkowym w 153 przypadkach ponie­śli straty, w jednym przypadku te wielkości były podobne, a w 8 - niższe. Zasadnicze przesłanki decyzji są następujące: 1) powód naruszył interes publicznoprawny (art. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów), 2) działaniami powoda dotknięci zostali ci odbiorcy, którzy nieodpłatnie przekazali na jego majątek wybudowane wła­snym kosztem i staraniem przyłącza, 3) powód posiada pozycję dominującą na rynku - jest monopolistą naturalnym, 4) przyłączenie odbiorców do sieci uzależniano od nieodpłatnego przekazania przyłącza, 5) odbiorcy tylko teoretycznie mieli możliwość wyboru rozliczeń („tryb darowizny” lub „tryb zaliczkowy”), w praktyce zaś byli pozba­wiani takiej alternatywy, 6) świadczenie polegające na darowiźnie wybudowanego przyłącza nie pozostaje z przedmiotem umowy przyłączeniowej w związku rzeczowo lub zwyczajowo uzasadnionym; działania powoda dodatkowo stanowią praktykę określoną w art. 8 ust. 2 pkt 6 ustawy, 7) zawarte umowy darowizny mają dla odbior­cy uciążliwy charakter - warunki umowy zostały narzucone przez podmiot dominu­jący, 8) powód narzucając te warunki osiągnął nieuzasadnione korzyści (nieodpłatne przejmowanie w drodze darowizny przyłączy wybudowanych kosztem odbiorców). Karę pieniężną nałożono stosownie do art. 101 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konku­rencji i konsumentów.