Wyrok SN z dnia 20 grudnia 2001 r. sygn. III RN 163/00

Skorzystanie przez podatnika z prawa obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) w sytuacji, gdy nie nabywa on przedsiębiorstwa na podstawie jednej umowy sprzedaży, lecz szeregu kolejnych umów cywilnoprawnych, których przedmiotem jest sprzedaż poszczególnych składników majątkowych przedsiębiorstwa, stanowi obejście wynikającego z art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy zakazu korzystania z możliwości odliczania kwoty podatku naliczonego od kwoty podatku należnego.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski

Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Andrzej Wróbel

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2001 r. sprawy ze skargi „E.” SA w T. na decyzję Izby Skarbowej w T. z dnia 29 października 1997 r. [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Gdańsku z dnia 9 lutego 2000 r. [...]

oddalił rewizję nadzwyczajną.

Uzasadnienie

Izba Skarbowa w T. decyzją z dnia 29 października 1997 r. utrzymała w mocy decyzję Pierwszego Urzędu Skarbowego w T. z dnia 15 lipca 1997 r. określającą podatnikowi - Spółce Akcyjnej „E.” w T. zobowiązanie z tytułu podatku od towarów i usług za miesiąc styczeń, luty i marzec 1997 r. oraz ustalającą dodatkowe zobowiązanie podatkowe za te miesiące, a nadto umarzającą postępowanie dotyczące zobowiązań z tytułu podatku od towarów i usług za miesiąc grudzień 1996 r. W uzasadnieniu tej decyzji Izba Skarbowa stwierdziła, że zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 marca 1997 r., przepisów tej ustawy nie stosuje się do sprzedaży przedsiębiorstwa, zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans lub innej zorganizowanej części przedsiębiorstwa stanowiącej wyodrębniony organizacyjnie zakład (oddział). Tymczasem, mając na uwadze art. 55 KC, definiujący pojęcie przedsiębiorstwa, organy podatkowe stwierdziły, że w rozpoznawanej sprawie Spółka cywilna „E.” zbyła na rzecz podatnika - Spółki Akcyjnej „E.” w T. w okresie od grudnia 1996 r. do marca 1997 r. w zasadzie cały posiadany (z wyjątkiem jednego komputera ze scanerem) majątek ruchomy i nieruchomy przedsiębiorstwa - Spółki cywilnej „E.” (w tym między innymi także: konstrukcję stalową hali magazynowej, budynki i budowle, ogrodzenie oraz prawo wieczystego użytkowania gruntu). Ponadto, organy podatkowe stwierdziły, że: po pierwsze - część rzeczy ruchomych i nieruchomości, które były przedmiotem powyższych umów sprzedaży na rzecz podatnika - Spółki Akcyjnej „E.” w T. (w tym w szczególności: grunty wraz z zabudową waga hakowa o udźwigu 5.000 kg, telefony komórkowe, samochody Cinquecento i Star oraz komputer z instalacją i okablowaniem) była już przez tę Spółkę do chwili dokonania zakupu dzierżawiona od Spółki cywilnej „E.” (na podstawie umów z dnia 31 grudnia 1996 r. - nr 1/96 i nr 2/96), co oznacza że Spółka Akcyjna „E.” prowadziła swoją działalność gospodarczą z wykorzystaniem tego majątku także przed datą przejęcia całości przedsiębiorstwa Spółki cywilnej „E.” na własność; po drugie - z dniem 31 grudnia 1996 r. Spółka cywilna „E.” rozwiązała umowy o pracę ze wszystkimi zatrudnionymi w niej pracownikami, którzy następnie z dniem 1 stycznia 1997 r. zostali zatrudnieni przez podatnika - Spółkę Akcyjną „E.” w T.; oraz po trzecie - obie Spółki - Spółka cywilna „E.” i Spółka Akcyjna „E.” - były ze sobą powiązane osobowo (wspólnicy Spółki cywilnej „E.” byli zarazem akcjonariuszami Spółki Akcyjnej „E.” w T.), ze względu na przedmiot prowadzonej działalności, nazwę firmy oraz siedzibę w T. przy ul. G. Wszystkie powyższe ustalenia stanowiły podstawę dla stwierdzenia przez organy podatkowe, że w rozpoznawanej sprawie faktycznie miało miejsce nabycie przez podatnika -Spółkę Akcyjną„E.” w T. przedsiębiorstwa od Spółki cywilnej „E.”, co uzasadnia zastosowanie w danym wypadku art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Potwierdziły to również złożone w dniu 5 marca 1997 r. wyjaśnienia, pochodzące od wspólnika Spółki cywilnej „E.” - Ryszarda B., będącego zarazem wiceprezesem zarządu Spółki Akcyjnej „E.” w T., który stwierdził, że „zadaniem E. S.A. jest przejęcie i kontynuowanie działalności handlowej PZH „E.” Spółka cywilna. W związku z powyższym zaistniała potrzeba sprzedaży całego majątku na rzecz Spółki Akcyjnej”. Mając powyższe na uwadze, organy podatkowe stwierdziły, że celem i zamiarem obu stron (Spółki cywilnej „E.” oraz Spółki Akcyjnej „E.” w T.) zawierających w stosunkowo krótkim czasie kolejne umowy sprzedaży poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa Spółki cywilnej „E.” nie było wyłącznie przenoszenie tych składników mienia na Spółkę Akcyjną„E.” w T., lecz także faktyczne wstąpienie podatnika - Spółki Akcyjnej „E.” w T. w sytuację prawną i faktyczną Spółki cywilnej „E.” poprzez nabycie przedsiębiorstwa. W konsekwencji, transakcje te -jako dotyczące sprzedaży przedsiębiorstwa - nie podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług), a podatnik w swych deklaracjach podatkowych od powyższych umów dokonał z tego tytułu zawyżenia kwot zwrotu podatku naliczonego nad podatkiem należnym za miesiące: grudzień 1996 r. oraz styczeń i luty 1997 r., a także zaniżył kwotę podlegającą wpłacie na rachunek Urzędu Skarbowego za miesiąc marzec 1997 r., co stwarzało konieczność prawidłowego naliczenia podatku od towarów i usług za trzy miesiące (styczeń -luty - marzec) 1997 r. oraz ustalenia za te miesiące dodatkowego zobowiązania podatkowego w trybie art. 27 ust. 5 i ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług.