Wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 2023 r., sygn. I OSK 767/22

Prawo zarządu nieruchomością musi mieć określone źródło powstania i nie można jego istnienia domniemywać ani nie można go uzyskać w sposób dorozumiany. 

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Karol Kiczka Sędziowie: Sędzia NSA Piotr Niczyporuk (spr.) Sędzia NSA Piotr Przybysz po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Polskich Kolei Państwowych S.A. w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. akt I SA/Wa 2384/20 w sprawie ze skargi Polskich Kolei Państwowych S.A. w Warszawie na decyzję Ministra Rozwoju z dnia [...] września 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy stwierdzenia nabycia prawa użytkowania wieczystego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z 30 czerwca 2021 r., sygn. akt I SA/Wa 2384/20, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej również: Sąd I instancji) oddalił skargę Polskich Kolei Państwowych S.A. w Warszawie (dalej również: Skarżąca/PKP) na decyzję Ministra Rozwoju (dalej również: Minister) z 8 września 2020 r. nr DO-II.7610.145.2020.MT w przedmiocie odmowy stwierdzenia nabycia prawa użytkowania wieczystego.

Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Wojewoda [...] (dalej również: Wojewoda), działając na podstawie art. 200 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2020 r., poz. 65 ze zm., dalej "u.g.n.", "ustawa o gospodarce nieruchomościami"), decyzją z 25 maja 2020 r. nr NW/IV/77200/112/1/04 odmówił stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. przez PKP, prawa użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa położonego w gminie I., obręb Z,, obejmującego działki nr: [...].

Odwołanie od ww. decyzji Wojewody wniosły PKP.

Po jego rozpatrzeniu organ odwoławczy stwierdził, że nie może ono zostać uwzględnione. W uzasadnieniu zajętego stanowiska organ II instancji przywołał treść art. 200 ust. 1 u.g.n. i wyjaśnił, że decyzja uwłaszczeniowa ma charakter decyzji deklaratoryjnej i odnosi się do stanu istniejącego w dniu 5 grudnia 1990 r. Decyzja ta nie może także naruszać praw osób trzecich. Odwołując się do zapisów odpowiednich ksiąg wieczystych, organ uznał także, że przedmiotowe działki w dniu 5 grudnia 1990 r. były własnością Skarbu Państwa. Kwestią sporną w sprawie jest natomiast to, czy poprzednikowi prawnemu Skarżącej przysługiwało w dniu 5 grudnia 1990 r. prawo zarządu w stosunku do przedmiotowych działek. W tej kwestii Minister wyjaśnił, jaką formą władania jest zarząd o którym mowa w art. 200 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Omówił także sposób rozumienia tego pojęcia wynikający z treści ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 22, poz. 99, dalej "u.g.g.w.n.", "ustawa z 29 kwietnia 1985 r."). Następnie organ odwoławczy omówił treść § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczania osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz. U. Nr 23, poz. 120 ze zm.) i wymienił rodzaje dokumentów, na podstawie których może nastąpić stwierdzenie prawa zarządu do nieruchomości. W ocenie Ministra w okolicznościach przedmiotowej sprawy akty notarialnych umów sprzedaży: Rep. A nr [...] z 27 września 1982 r. - dot. działki nr [...] na podstawie których Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w [...] działając w imieniu Skarbu Państwa, nabyła grunt obejmujący ww. działki nie mogą zostać uznane za dowód jednoznacznie przesądzający o istnieniu po stronie Skarżącej prawa zarządu do przedmiotowych nieruchomości, w rozumieniu przepisów ww. rozporządzenia z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu. Mając na uwadze powyższe umowy sprzedaży z 1974, 1975 i 1982 r. organ stwierdził, że obowiązujący w momencie zawarcia ww. umów stan prawny nie przewidywał podstawy prawnej do nabycia przez państwową jednostkę organizacyjną prawa użytkowania nieruchomości w drodze zawartych w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa umów sprzedaży nieruchomości. Jak wynika z treści ww. umów przedmiotowa nieruchomość została nabyta przez Skarb Państwa od osób fizycznych. Skutkiem tych umów było przejście własności na rzecz Skarbu Państwa natomiast przepisy tej ustawy nie przewidywały wywłaszczenia nieruchomości z jednoczesnym oddaniem jej w użytkowanie przedsiębiorstwu państwowemu. Uzyskanie przez państwowe jednostki organizacyjne jakiegokolwiek tytułu prawnego do nieruchomości w dacie zawarcia umowy sprzedaży mogło nastąpić jedynie w trybie ustawy z 14 lipca 1961 r o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (D. U. z 1961, poz. 159)., a więc poprzez oddanie właściwej jednostce nieruchomości na podstawie decyzji administracyjnej - art. 10 ustawy z 14 lipca 1961 r. Dopiero przepisy art. 38 ust. 2 u.g.g.w.n. wprowadziły możliwość uzyskania przez państwowe jednostki organizacyjne zarządu na podstawie m.in. umowy o nabyciu nieruchomości. Przepis art. 8 ust. 1 i 2 ww. ustawy z 29 kwietnia 1985 r. wskazywał, że nieruchomości nie stanowiące własności państwowej, organy administracji państwowej i inne państwowe jednostki organizacyjne oraz jednostki gospodarki uspołecznionej nabywają w drodze umowy zawieranej na zasadach ogólnych. Natomiast nieruchomości nabyte przez państwowej jednostki organizacyjne w drodze umowy pozostają w ich zarządzie. Powołane wyżej umowy sprzedaży zostały zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy z 29 kwietnia 1985 r. tj. przed dniem 1 sierpnia 1985 r. Tym samym brak jest podstaw do jej stosowania powyższych przepisów w odniesieniu do wskazanych wyżej umów sprzedaży. Ponadto Minister podniósł, że organ wojewódzki pismem z dnia 21 marca 2018 r. wezwał wnioskodawcę do przedłożenia dokumentu wskazanego w § 4 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. potwierdzającego prawo zarządu do przedmiotowego gruntu, jednakże wnioskodawca w odpowiedzi na ww. pismo poinformował, że nie posiada innych dokumentów świadczących o przekazaniu przedmiotowego gruntu w zarząd oprócz ww. umów sprzedaży. Również do odwołania odwołujący nie załączył innych dokumentów potwierdzających przekazanie przedmiotowego gruntu w zarząd. W ocenie organu odwoławczego żaden ze zgromadzonych w niniejszej sprawie dowodów nie potwierdził, aby przedmiotowy grunt w dniu 5 grudnia 1990 r. znajdował się w zarządzie Polskich Kolei Państwowych w [...]. Zatem brak było podstaw do stwierdzenia nabycia z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. przez Polskie Koleje Państwowe w Warszawie, prawa użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w gminie I., obręb Z., oznaczonej jako działki nr: [...]. A zatem należało utrzymać w mocy decyzję Wojewody z 30 czerwca 2020 r.