Wyrok NSA z dnia 17 maja 2018 r., sygn. I OSK 1712/16

Nieruchomości

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Wiesław Morys (spr.), Sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska, Sędzia del. WSA Ewa Kręcichwost-Durchowska, Protokolant starszy asystent sędziego Rafał Kopania, po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2018 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej [...] S.A. w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2016 r. sygn. akt I SA/Wa 1623/15 w sprawie ze skargi [...] S.A. w [...] na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia [...] lipca 2015 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nabycia prawa własności nieruchomości oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zaskarżonym wyrokiem oddalił skargę [...] S.A. w [...] na sprecyzowaną w sentencji decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej.

Jak wynika z jego uzasadnienia decyzją z dnia [...] maja 2014 r., nr [...], Wojewoda [...] stwierdził nabycie przez Gminę [...] z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r., nieodpłatnie prawa własności nieruchomości państwowej położonej w granicach administracyjnych Miasta [...], obrębie ewidencyjnym [...] [Nr [...]], oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki: nr [...] o powierzchni 0,0393 ha, nr [...] o powierzchni 0,0419ha, nr [...] o powierzchni 0,0407 ha, nr [...] o powierzchni 0,0422 ha, nr [...] o powierzchni 0,0405 ha, nr [...] o powierzchni 0,0269 ha, nr [...] o powierzchni 0,0054 ha, objętej księgą wieczystą nr [...] Sądu Rejonowego VIII Wydział Ksiąg Wieczystych w [...]. W uzasadnieniu tej decyzji organ wskazał, że przedmiotowa nieruchomość, powstała w wyniku podziałów archiwalnej działki nr [...], o łącznej powierzchni 0,2369 ha, stanowiła w dniu 27 maja 1990 r. własność Skarbu Państwa, co potwierdza załączony do pisma Prezydenta Miasta [...] odpis zwykły z księgi wieczystej z dnia [...] listopada 2012 r. Opisana nieruchomość stała się własnością Skarbu Państwa na podstawie art. 2 ust. 1 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87 ze zm.), co potwierdza treść zaświadczenia Kierownika Urzędu Rejonowego w [...], nr [...], z [...] stycznia 1997 r., stanowiącego podstawę wpisu tytułu własności w przywołanej księdze wieczystej. Wojewoda zaznaczył także, że z załączonego wypisu z rejestru gruntów, sporządzonego według stanu na dzień 27 maja 1990 r., wynika że w tej dacie właścicielem przedmiotowej nieruchomości były osoby fizyczne. Jednak zapis w ewidencji gruntów nie odpowiadał stanowi prawnemu nieruchomości, gdyż nie potwierdzały tego załączone do akt dokumenty, w szczególności treść wspomnianego zaświadczenia będącego podstawą wpisu prawa własności w ww. księdze wieczystej. Natomiast aktualnie w ewidencji gruntów, według stanu na [...] listopada 2012 r., jako użytkownika ww. nieruchomości wpisano [...] Spółkę Węglową S.A. KWK "[...]". Organ I instancji wskazał również, że Prezydent Miasta [...] pismem z dnia [...] lipca 2013 r. wyjaśnił że w ewidencji gruntów Kopalnię "[...]", jako użytkownika wykazano na podstawie pisma KWK [...] z dnia [...] sierpnia 1997 r. dotyczącego wykazu budynków znajdujących się w administracji tego podmiotu. W toku postępowania organ zwrócił się do [...] S.A. - następcy prawnego KWK "[...]" - o przedstawienie informacji, czy dysponuje dokumentami potwierdzającymi ustanowienie prawa użytkowania lub zarządu w stosunku do przedmiotowej nieruchomości przed 27 maja 1990 r. Pismem z [...] stycznia 2014 r. ww. Spółka przedłożyła dokumenty, m.in. decyzję Ministra Górnictwa i Energetyki, nr [...], z dnia [...] stycznia 1969 r. w sprawie zatwierdzenia protokołu zdawczo-odbiorczego KWK "[...]" należącej do przejętego na własność Państwa przedsiębiorstwa "[...]" oraz oświadczenie Kierownika Urzędu Rejonowego w [...], nr [...], z dnia [...] stycznia 1993 r. dotyczące aktualizacji ceny gruntów Skarbu Państwa pozostających w zarządzie i użytkowaniu KWK "[...]" w [...], obejmujące archiwalną działkę nr [...]. Na podstawie ww. dokumentów [...] S.A. oświadczyła, że przedmiotowe grunty pozostają nieprzerwanie w użytkowaniu i administrowaniu poprzednio KWK "[...]" w [...], a obecnie następcy prawnego - [...] S.A. w [...], co najmniej od 1960 r., tj. od czasu wybudowania na tym gruncie budynków mieszkalnych. Wojewoda podał ponadto, że wnioskiem z [...] lutego 2014 r., na podstawie art. 200 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2014 r., poz. 518), [...] S.A. zwróciła się do Wojewody [...] o wydanie decyzji stwierdzającej nabycie prawa użytkowania wieczystego przedmiotowych gruntów oraz prawa własności części budynków mieszkalnych na nich położonych. W ocenie Wojewody, przedłożone przez stronę dokumenty nie stanowią jednak dowodu potwierdzającego ustanowienie prawa zarządu lub przekazania w użytkowanie przed dniem 27 maja 1990 r. ww. nieruchomości zgodnie z wówczas obowiązującymi przepisami na rzecz KWK "[...]" w [...]. Bowiem bezpośrednio przed dniem 27 maja 1990 r. przekazywanie nieruchomości w zarząd państwowych jednostek organizacyjnych (np. przedsiębiorstw państwowych) następowało w drodze decyzji administracyjnej lub w przypadkach prawem przewidzianych, zgodnie z art. 38 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Przy czym, art. 87 ust. 1 tejże ustawy stanowił, że grunty państwowe będące w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 sierpnia 1985 r., w użytkowaniu państwowych jednostek organizacyjnych przechodzą w zarząd tych jednostek. Również obowiązująca do dnia 31 lipca 1985 r. ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159) przewidywała w art. 8, że przekazywanie terenów państwowych jednostkom państwowym i organizacjom społecznym w użytkowanie następuje w drodze decyzji właściwego do spraw gospodarki komunalnej i mieszkaniowej organu prezydium powiatowej (miejskiej miasta stanowiącego powiat lub wyłączonego z województwa) rady narodowej. Wojewoda podkreślił również, że przepisy cytowanej ustawy z dnia 14 lipca 1961 r., jak również przepisy uchylającej ją ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, nie przewidywały uzyskania przez państwową jednostkę organizacyjną tytułu prawnego do gruntu w postaci użytkowania, a od dnia 1 sierpnia 1985 r. - zarządu, w sposób dorozumiany. Ponadto, w ocenie Wojewody, zgodnie z oświadczeniem Prezydenta Miasta [...] z [...] lutego 2013 r., dla nieruchomości położonej w [...] przy ul. [...] oznaczonej jako działki [...], o powierzchni 0,2369 ha, obręb [...], brak jest dokumentów stwierdzających, że ww. nieruchomość w dniu 27 maja 1990 r. była obciążona prawem zarządu lub użytkowania na rzecz przedsiębiorstwa państwowego. Z akt sprawy wynika, że na działkach nr [...] posadowione są budynki mieszkalne przy ul. [...] wybudowane z przekroczeniem granic działek i częściowo położone na działkach przyległych nr [...]. Parcele nr [...] objęte księgą wieczystą nr [...] Sądu Rejonowego w [...] są własnością [...] S.A., natomiast działka nr [...] objęta księgą wieczystą nr [...] Sądu Rejonowego w [...] jest własnością Gminy [...]. Z mapy przedłożonej przez Prezydenta Miasta [...] przy piśmie z dnia [...] lipca 2013 r. wynika, że działka [...] stanowi własność Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym [...]. Podsumowując, Wojewoda nie stwierdził, aby przedmiotowa nieruchomość należąca do Skarbu Państwa w dniu 27 maja 1990 r. obciążona była prawem zarządu na rzecz innych niż Państwo państwowych osób prawnych oraz aby podlegała wyłączeniu z komunalizacji stosownie do art. 11 i art. 12 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm.), dalej ustawa, a zatem należała ona do podmiotów wyszczególnionych w jej art. 5 ust. 1 pkt. 1. Decyzją z dnia [...] lipca 2015 r., nr [...], po rozpoznaniu odwołania [...] S.A., Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa utrzymała w mocy powyższą decyzję Wojewody [...]. W jej motywach podała przede wszystkim, że przedmiotowa nieruchomość przeszła na własności Skarbu Państwa przed 27 maja 1990 r. na podstawie decyzji Ministra Górnictwa i Energetyki z [...] stycznia 1969 r., na zasadzie § 75a ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów w 30 stycznia 1947 r. w sprawie trybu postępowania przy przejmowaniu przedsiębiorstw na własność Państwa (Dz. U. Nr 16, poz. 62 ze zm.). Orzeczenie to stanowi dowód nacjonalizacji mienia, obejmującego wszelkie składniki przedsiębiorstwa potrzebne do jego funkcjonowania, bez względu na własność. Nie stanowi natomiast podstawy prawnej dla przekazania tego mienia przedsiębiorstwu państwowemu pod jakimkolwiek tytułem. Zebrany materiał odmiennej tezy odwołującej się nie potwierdza. W ocenie organu odwoławczego, z dokumentów złożonych do akt sprawy wynika, że KWK "[...]" (poprzednik prawny skarżącej) nie legitymowała się więc na dzień 27 maja 1990 r. tytułem prawnym do przedmiotowej nieruchomości. Organ podzielił stanowisko wyrażone przez Wojewodę, że prawnorzeczowy tytuł poprzednika prawnego skarżącej do przedmiotowej nieruchomości winien wynikać z decyzji bądź umowy w trybie art. 38 ust. 2 ustawy 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Jeżeli natomiast określone mienie ogólnonarodowe należało do przedsiębiorstwa państwowego w sensie faktycznym, a nie prawnym - gdyż nie legitymowało się ono odpowiednim tytułem prawnym do użytkowanego mienia - to mienie podlegało komunalizacji ex lege na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.