Instrumenty finansowe w księgach rachunkowych

Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (Dz.U. nr 113, poz. 1186 i Dz.U. z 2001 r. nr 102, poz. 1117), która weszła w życie 1 stycznia 2002 r., wprowadziła do prawa bilansowego po raz pierwszy regulacje dotyczące instrumentów finansowych. Ta obszerna nowelizacja ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2001 r. nr 111, poz. 1195) nakłada na podmioty gospodarcze obowiązek wprowadzenia do ksiąg rachunkowych instrumentów finansowych i określa zasady ich wyceny. Instrument finansowy został zdefiniowany jako kontrakt powodujący powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej - pod warunkiem iż z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy. Znowelizowana ustawa określa również warunki, jakie musi spełniać kontrakt dotyczący instrumentów finansowych, aby został uznany za służący ograniczeniu ryzyka. Wycena zabezpieczonych aktywów lub pasywów uwzględnia wartość takiego instrumentu, a do ksiąg rachunkowych dany instrument musi być wprowadzony z podziałem na część kapitałową i zobowiązanie. Jednak ustawa o rachunkowości reguluje skomplikowaną tematykę rachunkowości instrumentów finansowych w bardzo wąskim zakresie. Szczegółowe zasady uznawania, metody wyceny, zakres ujawniania i sposób prezentacji instrumentów finansowych określone zostały w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674) dotyczącym instrumentów finansowych. Z tymi regulacjami księgowi mogą zapoznać się dopiero teraz, mimo iż od uchwalenia nowelizacji ustawy minęło prawie półtora roku.