Redukcja zatrudnienia w szkole: jak ją poprawnie przeprowadzić

W procesie planowania organizacji szkoły na kolejny rok szkolny, który ma miejsce każdego roku wiosną, biorą udział nie tylko dyrektorzy szkół, lecz także organy prowadzące. W budżecie takiego organu, czyli jednostki samorządowej, koszty związane z oświatą to nawet więcej niż połowa wydatków, a ok. 80 proc. kosztów utrzymania oświaty to wynagrodzenia. Jedynym mogącym mieć istotne znaczenie sposobem racjonalizacji kosztów funkcjonowania placówek oświatowych jest uważne przyjrzenie się zatrudnieniu. W tym zakresie podstawowym dokumentem regulującym finansowanie jest arkusz organizacji pracy szkoły, potocznie zwany arkuszem organizacyjnym. Dokument ten określa organizację nauczania, wychowania i opieki w szkole w danym roku szkolnym, w tym w szczególności liczbę, rodzaj i rozkład godzin zajęć dla poszczególnych oddziałów oraz pomiędzy nauczycielami, co wynika przede wszystkim ze szkolnych planów nauczania. Ze wspomnianych dokumentów, czyli arkusza organizacyjnego i szkolnego planu nauczania, może wynikać potrzeba redukcji kadry dydaktycznej w szkole. Czasami zwolnienia nauczycieli spowodowane są zmianami organizacyjnymi, które skutkują całkowitą likwidacją szkoły. W tej sytuacji rozwiązuje się stosunki pracy z wszystkimi nauczycielami zamykanej placówki.

Niezależnie od skali zwolnień w placówkach oświatowych i ich przesłanek szczególną procedurę (odbiegającą od tej wynikającej z powszechnego prawa pracy) reguluje przede wszystkim art. 20 i art. 27 ustawy z 23 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (dalej: KN). Najważniejszą różnicą wobec przepisów powszechnie obowiązujących jest to, że nauczycieli zatrudnionych na pełen etat można zwolnić (bez względu na podstawę zatrudnienia) za trzymiesięcznym wypowiedzeniem w terminie do 31 maja danego roku. Należy podkreślić, że art. 20 ust. 1 KN dotyczy tylko nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć. Natomiast tych pracujących na część etatu (na umowie na czas nieokreślony) z powodów organizacyjnych zwalnia się na podstawie art. 27 ust. 1 KN. Zgodnie z tym przepisem rozwiązanie umowy o pracę zawartej z nauczycielem na czas nieokreślony następuje z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. W myśl art. 27 ust. 3 KN rozwiązanie stosunku pracy z końcem roku szkolnego nie dotyczy nauczyciela szkoły, w której w organizacji pracy nie przewidziano ferii szkolnych.