Urlop ojcowski 2024 - kiedy można z niego skorzystać?
Ojcowie, którzy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia, czy działalności gospodarczej mają prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego. Jest to prawo, które przysługuje wyłącznie ojcu-dziecka niezależnie od uprawnień matki. Tylko w ciągu pierwszych czterech miesięcy 2024 roku w całym kraju ZUS wypłacił 54,2 tys. zasiłków za czas urlopu ojcowskiego. Kiedy można skorzystać z urlopu ojcowskiego?
tata dziecko urlop ojcowski
Urlopy i zasiłki dla rodziców - przyznawanie i rozliczanie >>>
Zmiany w uprawnieniach rodzicielskich pracowników od 26 kwietnia 2023 r. >>>
Kto może skorzystać z urlopu ojcowskiego
Pracownikowi, któremu urodziło się dziecko, przysługuje z tego tytułu urlop ojcowski. Urlop ten jest niezależny od uprawnień matki dziecka związanych z macierzyństwem, co oznacza możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego gdy matka korzysta z urlopu macierzyńskiego albo rodzicielskiego, lub po zakończeniu przez nią tych urlopów, a nawet wówczas gdy matka dziecka w ogóle nie ma prawa do tych urlopów.
Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje również pracownikowi – ojcu dziecka, który przysposobił dziecko, natomiast nie przysługuje, jeżeli przyjął dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej lub jest opiekunem prawnym dziecka.
Prawo do urlopu ojcowskiego nie przysługuje pracownikowi na etapie postępowania o przysposobienie dziecka, lecz dopiero po jego zakończeniu i uprawomocnieniu się postanowienia w tej sprawie.
Z urlopu ojcowskiego pracownik-ojciec dziecka może skorzystać:
- do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
- do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
Niewykorzystany w tych terminach urlop ojcowski przepada.
Ubezpieczeni podlegający ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż pracowniczy (umowa zlecenia, własna działalność gospodarcza) mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za taki sam okres jak okres urlopu ojcowskiego określony w Kodeksie pracy i mogą korzystać z tego zasiłku na takich samych zasadach jak pracownicy.
Wymiar urlopu i zasady korzystania
Urlop ojcowski przysługuje w wymiarze 2 tygodni, jednak możliwe jest wykorzystanie go w 2 częściach, po jednym tygodniu w różnych terminach. W praktyce oznacza to, że pracownik-ojciec może wykorzystać urlop ojcowski w całości w wymiarze 2 kolejnych tygodni lub dwukrotnie w wymiarze 1 tygodnia, który nie musi przypadać jeden po drugim.
Dziecko pracownika urodziło się 6 marca 2024 r. Pracownik wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego na okres od 20 do 26 marca 2024 r. (7 dni). Pozostałą część urlopu w wymiarze 1 tygodnia będzie mógł wykorzystać w okresie późniejszym, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia.
Wymiar urlopu ojcowskiego jest taki sam w przypadku, gdy urodzi się albo zostanie przysposobione jedno dziecko, jak i wtedy, gdy przy jednym porodzie urodzi się więcej niż jedno dziecko, albo w razie adoptowania jednocześnie więcej niż jednego dziecka. Gdy urodzą się np. bliźnięta, urlop ojcowski nadal wynosi 2, a nie 4 tygodnie.
Pracownik może przerwać urlop ojcowski, jeżeli dziecko w czasie trwania tego urlopu trafi do szpitala (art. 1823 § 3 k.p. w zw. z art. 181 k.p.). Przerwa w urlopie może trwać tylko do momentu, do kiedy dziecko przebywa w szpitalu. Pracownik musi złożyć pracodawcy wniosek w sprawie udzielenia przerwy w urlopie ojcowskim, ponieważ tego urlopu nie przerywa się z mocy prawa. Pracownik nie musi przerywać urlopu ojcowskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu. Jeżeli jednak urlop ojcowski zostanie przerwany, pracownik powinien niezwłocznie poinformować pracodawcę o zakończeniu hospitalizacji dziecka i możliwości korzystania z dalszej części urlopu.
W jaki sposób można skorzystać z urlopu?
Warunkiem otrzymania urlopu ojcowskiego jest wystąpienie przez pracownika-ojca z pisemnym wnioskiem w tej sprawie na co najmniej 7 dni przed datą rozpoczęcia korzystania z tego urlopu. Po spełnieniu warunków formalnych pracodawca ma obowiązek udzielić tego urlopu pracownikowi-ojcu. We wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego pracownik powinien wskazać okres na który ma być udzielony urlop albo jego części.
Wniosek pracownika o udzielenie urlopu ojcowskiego >>>
Do wniosku u urlop ojcowski należy dołączyć:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów,
- kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione,
- oświadczenie pracownika – ojca, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części (na to dziecko lub dzieci).
Dziecko pracownika urodziło się 15 marca 2024 r. Ojciec dziecka może skorzystać z urlopu ojcowskiego najpóźniej do 14 marca 2025 r.
Jeżeli pracownik spóźni się ze złożeniem wniosku, to pracodawca może go udzielić, nawet z dnia na dzień, ale zgodnie z przepisami nie ma takiego obowiązku (jest to jego dobra wola).
Dziecko pracownika urodziło się 19 marca 2024 r., zatem z urlopu ojcowskiego pracownik może skorzystać najwyżej do 18 marca 2025 r., ponieważ 19 marca 2025 r. dziecko ukończy 12 miesięcy życia. Urlop ojcowski w pełnym wymiarze powinien przypadać w tym przypadku najpóźniej w okresie od 5 marca 2025 r., a wniosek w tej sprawie powinien zostać złożony najpóźniej 26 lutego 2025 r. Załóżmy, że pracownik złożył ten wniosek dopiero 3 marca 2025 r. i pracodawca ma prawo udzielić urlopu po upływie 7 dni, tj. od 11 marca 2025 r., i jednocześnie nie dłużej niż do 18 marca 2025 r. Urlop ten nie zostanie zatem wykorzystany w pełnym wymiarze 14 dni, lecz jedynie 8 dni.
Ochrona pracownika w trakcie korzystania z urlopu
Od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop ojcowski do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:
- prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tym pracownikiem,
- wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tym pracownikiem.
Wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy w tym okresie jest możliwe, jeżeli dopuszczalne byłoby rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne). Dodatkowym warunkiem rozwiązanie umowy o pracę jest zgoda zakładowej organizacji związkowej. Powyższa ochrona przed zwolnieniem zaczyna obowiązywać na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego.
Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop ojcowski może nastąpić w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Termin rozwiązania umowy pracodawca musi wówczas uzgodnić z zakładową organizacją związkową.
Udowodnienie, że dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz że następuje upadłość lub likwidacja pracodawcy należy do pracodawcy.
Opracowanie: Katarzyna Bogucka