Urlop ojcowski 2024 - kiedy można z niego skorzystać?

Ojcowie, którzy podlegają ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia, czy działalności gospodarczej mają prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego. Jest to prawo, które przysługuje wyłącznie ojcu-dziecka niezależnie od uprawnień matki. Tylko w ciągu pierwszych czterech miesięcy 2024 roku w całym kraju ZUS wypłacił 54,2 tys. zasiłków za czas urlopu ojcowskiego. Kiedy można skorzystać z urlopu ojcowskiego?

Urlopy i zasiłki dla rodziców - przyznawanie i rozliczanie >>>

Zmiany w uprawnieniach rodzicielskich pracowników od 26 kwietnia 2023 r. >>>

Kto może skorzystać z urlopu ojcowskiego

Pracownikowi, któremu urodziło się dziecko, przysługuje z tego tytułu urlop ojcowski. Urlop ten jest niezależny od uprawnień matki dziecka związanych z macierzyństwem, co oznacza możliwość korzystania z urlopu ojcowskiego gdy matka korzysta z urlopu macierzyńskiego albo rodzicielskiego, lub po zakończeniu przez nią tych urlopów, a nawet wówczas gdy matka dziecka w ogóle nie ma prawa do tych urlopów.

Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje również pracownikowi – ojcu dziecka, który przysposobił dziecko, natomiast nie przysługuje, jeżeli przyjął dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej lub jest opiekunem prawnym dziecka.

Z urlopu ojcowskiego pracownik-ojciec dziecka może skorzystać:

• do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo
• do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

Niewykorzystany w tych terminach urlop ojcowski przepada.

Ubezpieczeni podlegający ubezpieczeniu chorobowemu z innego tytułu niż pracowniczy (umowa zlecenia, własna działalność gospodarcza) mają prawo do zasiłku macierzyńskiego za taki sam okres jak okres urlopu ojcowskiego określony w Kodeksie pracy i mogą korzystać z tego zasiłku na takich samych zasadach jak pracownicy.

Wymiar urlopu i zasady korzystania

Urlop ojcowski przysługuje w wymiarze 2 tygodni, jednak możliwe jest wykorzystanie go w 2 częściach, po jednym tygodniu w różnych terminach. W praktyce oznacza to, że pracownik-ojciec może wykorzystać urlop ojcowski w całości w wymiarze 2 kolejnych tygodni lub dwukrotnie w wymiarze 1 tygodnia, który nie musi przypadać jeden po drugim.

Wymiar urlopu ojcowskiego jest taki sam w przypadku, gdy urodzi się albo zostanie przysposobione jedno dziecko, jak i wtedy, gdy przy jednym porodzie urodzi się więcej niż jedno dziecko, albo w razie adoptowania jednocześnie więcej niż jednego dziecka. Gdy urodzą się np. bliźnięta, urlop ojcowski nadal wynosi 2, a nie 4 tygodnie.

Pracownik może przerwać urlop ojcowski, jeżeli dziecko w czasie trwania tego urlopu trafi do szpitala (art. 182³ § 3 k.p. w zw. z art. 181 k.p.). Przerwa w urlopie może trwać tylko do momentu, do kiedy dziecko przebywa w szpitalu. Pracownik musi złożyć pracodawcy wniosek w sprawie udzielenia przerwy w urlopie ojcowskim, ponieważ tego urlopu nie przerywa się z mocy prawa. Pracownik nie musi przerywać urlopu ojcowskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu. Jeżeli jednak urlop ojcowski zostanie przerwany, pracownik powinien niezwłocznie poinformować pracodawcę o zakończeniu hospitalizacji dziecka i możliwości korzystania z dalszej części urlopu.

W jaki sposób można skorzystać z urlopu?

Warunkiem otrzymania urlopu ojcowskiego jest wystąpienie przez pracownika-ojca z pisemnym wnioskiem w tej sprawie na co najmniej 7 dni przed datą rozpoczęcia korzystania z tego urlopu. Po spełnieniu warunków formalnych pracodawca ma obowiązek udzielić tego urlopu pracownikowi-ojcu. We wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego pracownik powinien wskazać okres na który ma być udzielony urlop albo jego części.

Wniosek pracownika o udzielenie urlopu ojcowskiego >>>

Do wniosku u urlop ojcowski należy dołączyć:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów,
• kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione,
• oświadczenie pracownika – ojca, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części (na to dziecko lub dzieci).

Jeżeli pracownik spóźni się ze złożeniem wniosku, to pracodawca może go udzielić, nawet z dnia na dzień, ale zgodnie z przepisami nie ma takiego obowiązku (jest to jego dobra wola).

Ochrona pracownika w trakcie korzystania z urlopu

Od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop ojcowski do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:

• prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tym pracownikiem,
• wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tym pracownikiem.

Wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy w tym okresie jest możliwe, jeżeli dopuszczalne byłoby rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (tzw. zwolnienie dyscyplinarne). Dodatkowym warunkiem rozwiązanie umowy o pracę jest zgoda zakładowej organizacji związkowej. Powyższa ochrona przed zwolnieniem zaczyna obowiązywać na 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego.

Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop ojcowski może nastąpić w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Termin rozwiązania umowy pracodawca musi wówczas uzgodnić z zakładową organizacją związkową.

Udowodnienie, że dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz że następuje upadłość lub likwidacja pracodawcy należy do pracodawcy.

Opracowanie: Katarzyna Bogucka