Wyrok SN z dnia 22 lutego 2023 r., sygn. III USKP 10/22

Zasada ustawowej gwarancji obejmuje nabyte, niezrealizowane prawo do emerytury od momentu jego nabycia z mocy prawa, natomiast prawo do emerytury w określonej wysokości powstaje dopiero w momencie ustalenia tej wysokości w związku ze złożeniem przez osobę uprawnioną stosownego wniosku. Organ rentowy jest związany przepisami ustawy i nie może z ich pominięciem ustalić wysokości świadczenia.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jarosław Sobutka (przewodniczący, sprawozdawca) 

‎SSN Romuald Dalewski ‎

SSN Renata Żywicka

w sprawie z odwołania T. T. ‎od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Siedlcach ‎o wysokość emerytury, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 22 lutego 2023 r., ‎skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie ‎z dnia 12 maja 2021 r., sygn. akt III AUa 900/20,

1. oddala skargę kasacyjną,

2. zasądza od T. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Siedlcach kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 21 lipca 2020 r. (sygn. akt IV U 572/19) Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie T. T. od decyzji z dnia 9 maja 2019 r. (znak: [...]) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Odział w Siedlcach w sprawie o wysokość emerytury. Sąd Okręgowy w Siedlcach przyjął, że nie są zasadne podnoszone przez ubezpieczoną argumenty co do uchylenia w całości decyzji z 2015 r., bowiem decyzja organu rentowego o uchyleniu dotyczyła tylko jej części - zakresu w jakim ustalała wysokość emerytury. W pozostałym zakresie, dotyczącym rozstrzygnięcia o przyznaniu prawa do emerytury, nie została uchylona i dalej wywołuje skutki prawne dla ubezpieczonej.

Wyrokiem z dnia 12 maja 2021 r., Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację ubezpieczonej od wyroku z dnia 21 lipca 2020 r. W toku postępowania apelacyjnego, w związku z wejściem w życie z dniem 10 lipca 2020 r. ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2020 r., poz. 1222) postępowanie w sprawie (na etapie postępowania odwoławczego) uległo zawieszeniu z mocy prawa, do czasu wydania przez organ rentowy decyzji na podstawie art. 194j ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co Sąd Apelacyjny stwierdził zarządzeniem z dnia 26 listopada 2020 r. Wnioskodawczyni kwestionowała zasadność tej decyzji Sądu podnosząc, że jej sprawa dotyczy zupełnie innej materii i domagała się podjęcia postępowania oraz merytorycznego rozpoznania apelacji. Ze względu na to, że akta emerytalne wnioskodawczyni zostały wypożyczone do ZUS, poinformowano wnioskodawczynię, że decyzja o podjęciu postępowania zapadnie po zwrocie akt. Decyzją z dnia 12 stycznia 2021 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury przysługującej T. T., przyznanej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 maja 2015 r., tj. od dnia, od którego mogła być podjęta wypłata tej emerytury. Wysokość emerytury została obliczona od podstawy obliczenia niepomniejszonej o kwoty pobranych wcześniejszych emerytur. W decyzji tej ZUS uwzględnił również wszystkie zmiany w wysokości świadczenia, jakie miały miejsce od dnia przyznania emerytury (1 maja 2015 r.) do dnia 31 marca 2019 r., w tym zmiany wynikające z waloryzacji, jakimi emerytura była objęta oraz zmiany wynikające z załatwienia zgłoszonych wniosków. Stwierdzając, że wysokość emerytury ustalona w ww. decyzji jest korzystniejsza od dotychczas pobieranej emerytury, przyznanej decyzją z dnia 24 kwietnia 2009 r., ZUS wypłacił ubezpieczonej wyrównanie za okres od dnia 1 maja 2015 r. do dnia 31 marca 2019 r. Natomiast odnosząc się do meritum sprawy, Sąd Apelacyjny wskazał, podobnie jak Sąd I instancji, że wznowienie postępowania po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku P 20/16, miało na celu ustalenie prawidłowej wysokości emerytury, a nie prawa do tego świadczenia, w związku z czym Sąd I instancji słusznie uznał, że ZUS decyzję z 2015 r. uchylił w części, tylko w zakresie dotyczącym wysokości emerytury, a nie w całości. Zdaniem Sądu Apelacyjnego decyzja z 22 maja 2015 r. nadal pozostaje w obrocie prawnym, w związku z czym wydając decyzję o ustaleniu wysokości emerytury w 2019 r. ZUS prawidłowo ustalił jej wysokość. Zdaniem Sądu II instancji, wniosek z maja 2015 r. był skuteczny i nadal w obrocie prawnym pozostaje decyzja z 2015 roku ustalająca prawo do emerytury powszechnej. Skarżona decyzja z 9 maja 2019 r. nie ingerowała w ustalone wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia 1 maja 2015 r., pozostawiając decyzję z 22 maja 2015 r. we wskazanym zakresie w obrocie prawnym. W konsekwencji zasadnie Sąd I instancji przyjął, że przedmiotową decyzją wysokość emerytury ZUS ustalił prawidłowo - przyjmując datę pierwszego przyznania świadczenia, tyle że z pominięciem przepisu, uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP. Oznacza to, że podstawę obliczenia emerytury, stosownie do art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego, (tj. na dzień 1 maja 2015 r.). W myśl art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę, czyli także na dzień 1 maja 2015 r. Kwestia daty złożonego wniosku o wznowienie postępowania miała jedynie wpływ, zdaniem Sądu II instancji, na ustaloną przez organ datę, od kiedy podjęto wypłatę emerytury w nowej wysokości. ZUS rozpoczął wypłatę wyższej emerytury od 1 kwietnia 2019 r., tj. od daty złożonego wniosku o wznowienie postępowania po wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny.